کانت با ساد؛ و دیگر زوج های ایده آل

دپارتمان روانکاوی آکادمی شمسه

مدرس: شهریار وقفی‌پور

برگزار شده در ترم زمستان 1400

یکی از تأثیرگذارترین نوشته‌های نظری در موردِ مارکی دو ساد، مقاله‌ای است که ژاک لاکان به عنوانِ مقدمه بر کتابِ فلسفه در اتاق خواب نوشت و در آن، با برقراریِ مواجهه‌ای میانِ کانت (به‌ویژه نقد عقلِ عملی) و ساد، به نتایجِ خیره‌کننده‌ای رسید: این که آیا حقیقتِ اخلاقِ کانتی را باید در سوژه‌ی سادیست جست‌وجو کرد یا قهرمانِ سادیست تجلیِ ضعفی نظری در بسط و تفصیلِ کانت از اخلاقِ غیرِپاتولوژیک است؟

از طرفِ دیگر، قرائتِ لاکان اگر چه متأثر از کلوسوفسکی و باتای است، با قرائتِ فوکو و دلوز از مقوله‌ی انحراف در تقابل است: جایی که لاکان، کارکردِ ابرخودِ وقیح را می‌بیند، فوکو و دلوز از نوعی خلاقیت و توانِ رهایی‌بخش سخن می‌گویند. آیا این تقابلی ناشی از تفاوتِ گفتارهای فلسفی و روان‌کاوی است یا ناشی از موضع‌گیری‌یی سیاسی و اخلاقی.

برای جواب به این پرسش، باید از چارچوب معیار (norm) خارج شد و نگریستن به این مقوله به مثابه ساختارِ میل‌ورزی، یعنی استقرار در گفتارِ روان‌کاوی، انتخابی کارآ از آب درآمده است: هم از وسواسِ فکری با معیار و برچسب‌زنیِ نهایتاً سیاسی برکنار است؛ هم با کمک از بیانی به لحاظِ نظری منسجم، پدیده‌ای مفهومی را برمی‌سازد. که به مددِ تشخیصِ شعارِ کارکردی یا استراتژیِ ناخودآگاهی که «انکار» خوانده می‌شود، می‌توان هسته‌ی منحرفانه‌ی اجتماع را تشخیص داد و اثرِ اجتماعی و انتقادیِ نظریه‌ی روان‌کاوی را محقق ساخت: چگونه می‌توان در پدیده‌هایی جنایی، مثلاً قتلِ سریالی و مناسکِ شکنجه، درهم‌تنیدگی نهادِ خانواده، نهادِ حقوق و وجه تولیدِ غالب را ردگیری کرد؟ آیا پیدایشِ قتل‌های سریالی در نیمه‌ی دومِ قرنِ نوزدهم، آن هم در لندن و پاریس، در کنار اوج‌گیری ادبیاتِ گوتیک، نسبتی درونی با امپریالیسم دارد؟ چرا بازنماییِ مصادیقِ انحراف و جنایت‌های جنسی در گره‌گاه‌ها و برآیندهای ناظر به زوالِ اقتدارِ پدرانه شدت می‌یابد؟

 

4 جلسه/ حدود 5 ساعت

 

برای آشنایی با محتوای دوره ، جلسه اول این درسگفتار را همینجا بشنوید

دسترسی به فايل هاي صوتي و تصويري آکادمی شمسه

دانلود نرم افزار spotplayer بر روی محیط ویندوز یا اندروید یا مک.
کلید لایسنس از طریق ایمیل ارسال خواهد شد.

پشتیبانی ویدیوهای آموزشی