برنامه آموزشی کلاس ‌‌های آزاد تخصصی هنر و علوم انسانی
مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

برنامه کلاس های آزاد شمسه در دپارتمان های مختلف برای ترم پاییز 1402 به شرح زیر می‌باشد.

سرفصل برنامه کلاس های آزاد مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

مطالعات قاجار پژوهی (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

دو مستر کلاس سه ساعته برای ترم جاری با عناوین:

• واقعیت و خیال در شمایل نگاری نقاشی نیمه نخست قاجار
• معاصریت و نسبت آن با نقاشی نیمه دوم دوره قاجار

فیلم و معرفت (دپارتمان مطالعات بینارشته ای آکادمی شمسه)

1. فیلم و معرفت گزاره‌ای(propositional knowledge)

1-1. فیلم و معرفت از راه توصیف (knowledge by description)

1-2. فیلم و فهم (understanding)

1-3. فیلم و بصیرت (insight)

2. فیلم و معرفت غیرگزاره‌ای(non-propositional knowledge)

2-1. فیلم و معرفت از راه آشنایی (knowledge by acquaintance)

2-1-1. فیلم و معرفت به این که چیزی چه حال‌وهوایی دارد (knowledge of what it would be like)

2-1-2. فیلم و معرفت به اشیاء و اشخاص (knowledge of what it would be like)

2-2. فیلم و معرفت به چگونگی انجام‌دادن کارها (knowledge by description)

2-2-1. فیلم و مهارت‌های عاطفی (emotional skills)

2-2-2. فیلم و مهارت‌های عقلی‌ـ‌استدلالی (rational-argumentative skills)

تکامل فرهنگ (آشنایی با دانش مِمِتیک و کاربردهای آن در مطالعات فرهنگی و هنری) ( دپارتمان مطالعات بینارشته ای آکادمی شمسه)

آیا الگوهای رفتار تکاملی صرفا در سطح زیستی (ژنتیک) مشاهده می شود؟

مطالعات متعددی نشان داده است که عناصر فرهنگی نیز در فرآیند رشد، تحول و توسعه خود از الگوهای رفتار تکاملی تبعیت می کنند.

عناصر اطلاعات فرهنگی نیز همانند اجزای حامل اطلاعات در سطح ژنتیک (مولکول DNA) تکثیر می شوند و در فرآیند همانندسازی خود دچار تغییراتی هر چند خُرد می شوند (جهش) و سرانجام این نسخه های جهش یافته در رقابتی با یکدیگر متناسب با میزان سازگاری خود با شرایط محیطی، تحت تاثیر فرآیند انتخاب طبیعی فرهنگی قرار می گیرند.

مطالعه جزئیات این فرآیند سه گانه در قالب حوزه بینارشته ای نوینی تحت عنوان تکامل فرهنگ یا دانش مِمِتیک (Memetics) انجام می پذیرد.

با این مقدمه مباحثی که در این دوره مطرح خواهند شد عبارتند از:

• مروری بر تاریخچه مبحث تکامل فرهنگ
• هم تکاملی (Coevolution) ژن و فرهنگ
• صورت بندی عناصر فرهنگی (مِم ها) در قالب سیستم های نشانه ای
• آشنایی با سیستم های پیچیده سازگار (CAS)
• سیستم های نشانه ای به مثابه نوعی از سیستم های دینامیکی پیچیده
• تکامل فرهنگ (به مثابه نوعی سیستم پیچیده)
• معرفی مدل مطالعاتی بینارشته ای در حوزه فرهنگ و هنر

سومین انقلاب فردینان دو سوسور؟ (سوسور ورای ساختارگرایی و پساساختارگرایی) (دپارتمان ادبیات آکادمی شمسه)

اندیشه‌ فردینان دو سوسور دست کم در دو انقلاب علمی در قرن بیستم نقش مهمی داشته است: نخست کشف دیرهنگام درس‌های زبان‌شناسی همگانی که تبدیل به یکی از مهم‌ترین پایه‌هایِ فکریِ جریان ساختارگرا می‌شود و سپس کشف «آناگرام‌ها» و معرفی آن‌ها توسط استاروبنسکی که کمک شایانی به صورت‌بندی اندیشه‌ای می‌کند که اصطلاحاً به «پساساختارگرایی» معروف شده است.

اما در هر دو مورد دسترسی ما به اندیشه‌های سوسور با واسطه بود. کم کم با بررسی جزوات باقی مانده از دانشجویانی که در کلاس‌های سوسور شرکت می‌کردند، تحریفاتی که به متن درس‌های زبان‌شناسی همگانی راه یافته آشکار و آشکارتر شد.

در مورد آناگرام‌ها یاکوبسن تمام عمر تکرار کرد که باید آن‌ها را به شکل کامل منتشر کرد، اما آنچه از طریق کتاب استاروبنسکی در اختیار ما قرار گرفته حدود دو درصد متن است.

دیگر می‌شد به جد پرسید که آیا ساختارگرایی و پساساختارگرایی واقعاً به اندیشه‌ی سوسور دسترسی داشته اند و آن را به درستی دریافته اند؟

اتفاقی خوش یمن در سال ۱۹۹۶ ماجرا را تا حد بسیاری تغییر داد. هنگام تعمیرات خانه‌ی آبا و اجدادی خاندان سوسور در ژنو چرک‌نویس رساله‌ای درباره‌ زبان‌شناسی همگانی به قلم سوسور کشف شد.

این متن تصور ما را درباره‌ سوسور تا حد زیادی تغییر می‌دهد. این سومین بار است که دسترسی به بخش جدیدی از اندیشه‌های او جامعه‌ی دانشگاهی را حیرت‌زده می‌کند و باز تصویر متفاوتی از پایه‌گذار زبان‌شناسی مدرن برای ما می‌سازد.

اما آیا این‌بار هم اندیشه‌های سوسور می‌توانند به انقلابی در علوم انسانی منجر شوند؟

این پرسش افق نهایی کار ما در این دوره را شکل می‌دهد. در طول دوره تلاش خواهیم کرد با تکیه بر متون سوسور که تا به امروز منتشر شده مفاهیم کلیدی زبان‌شناسی همگانی او را بازخوانی کنیم.

نقد کانت بر خداشناسی متافیزیکی و دلایل وجود خدا (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

“ایدئال عقل محض” آخرین بخش جدل استعلایی است. بخشی که در آن کانت می‌خواهد نشان دهد که عقل ما توان اثبات وجود خداوند را ندارد و همه دلایل وجود خدا ناکام اند.

کانت در این بخش طبقه‌بندی‌ای از همه انواع دلایل وجود خدا به دست می‌دهد و همه آن‌ها را نقد می‌کند.

با این بخش استدلال کلی کانت در کتاب نقد عقل محض، که متافیزیک دانشی نامعتبر است، پایان می‌یابد.

موضوعات اصلی مورد بحث:

• مفهوم خدا در متافیزیک
• درباره منحصر بودن همه انواع دلایل وجود خدا به سه نوع دلیل.
• نقد برهان وجودشناختی
• نقد برهان جهان‌شناختی
• نقد برهان غایت‌شناختی

از آنجا که این بخش سرفصل جدیدی است دوستانی که پیش‌تر در این دوره‌ها شرکت نکرده‌اند می‌توانند به کلاس ملحق شوند.

آشنایی کلی با فلسفه کانت برای شرکت در این دوره لازم است. در کلاس متن کتاب بر اساس ترجمه شمس‌الدین ادیب‌‌سلطانی خوانده‌ می‌شود.

تاریخ گرافیک تبلیغاتی 1306تا 1357 (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

در این دوره سه جلسه‌ای تلاش می شود که تمامی افراد، جریانات و آژانس‌های تاثیرگذار تبلیغاتی را در پهلوی اول و دوم به صورت اجمالی شناسایی و تحلیل کنیم.

در ذیل این متن برای آشنایی دانش‌پذیران شرح جزییات روند تاریخی (در سه‌ جلسه) ارائه گردیده است:

*یادگیری و تحلیل این موارد می‌تواند برای طراحان پژوهشگران حوزه دیزاین و تبلیغات، هنرآموختگان و علاقه‌مندان به تاریخ مفید باشد.

جلسه‌ اول: از اطلاعات تا کانون آگهی زیبا

• روزنامه اطلاعات
• پهلوی اول و تبلیغات
• نقش زن در آگهی‌های پهلوی اول
• از آگهی تا آگاهی
• کانون آگهی زیبا و طراحان زمانه

جلسه دوم: از فاکوپا تا انقلاب سفید

• نقش کودتا
• هنرستان هنرهای زیبا
• تبلیغات ملی میهنی
• نقاش تبلیغاتی
• آژانس فاکوپا و آژانس‌های دیگر
• طراحان زمانه (ژرژ سیمونیان و …)
• شروع کمپین‌ها در ایران

جلسه سوم: از آژانس آوانگارد تا انقلاب ۵۷

• اقتصاد ایران بعد از انقلاب سفید
• موتور محرک صنعت
• افزایش شهرنشینی
• کامران کاتوزیان بزرگ
• آژانس آوانگارد و دیگر آژانس‌ها
• حضور زن در آگهی‌ها
• طراحان زمانه
• اسلوگان نویسی و کپی‌نویسی

منطق فانتزی در روانکاوی (دپارتمان روانکاوی آکادمی شمسه)

منطق فانتزی در سراسر سمینار چهاردهم مانند یک موتیف تکرار می شود، اگرچه هیچ درسی به آن اختصاص داده نشده است.

عبارت «مجموعه تهی» در آموزه های لکان برای اولین بار در این سمینار ظاهر می شود تا به کمک آن تمایز بین «سوژه بیان» و «سوژه اعلام» را مطرح ‌کند.

سمینار چهاردهم نقطه همگرایی سخنان لکان در باب سمپتوم است بطوریکه در پایان از اصول موضوعه برای فانتزی صحبت می‌کند.

فروید، مانند لکان، نظریه خود در باب فانتزی را با ارجاع به سایر دکترین ها تشکیل می دهد: او هرگز در وجود واقعیت مادی شک نمی کند، اما در می یابد که در رابطه با این واقعیت مشترک، هرکسی واقعیت روانشناختی خود را دارد.

سرانجام، فروید مفهوم «واقعیت روانی» را پیشنهاد می‌کند، زیرا او عملکرد بیماری‌زای فانتزی را تشخیص می‌دهد. روان رنجوری‌ها می‌توانند تخیلات متفاوتی را تشکیل دهند، حتی اگر رویداد یکسانی را تجربه کنند.

خیال‌پردازی‌های آرزومندانه شکل‌گیری سمپتوم را تعیین می‌کنند، به زبان روزمره می توان واقعیت روانی را به این معنا ترجمه کرد که هر سوژه به شیوه خود دنیای مادی را می شناسد و این دقیقاً سوبژکتیویته است.

در این دوره برآنیم تا به بررسی فانتزی از منظر روانکاوی بپردازیم.

آلفرد نورث وایتهد: فلسفه فرآیندگرا (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

دَرب فلسفه آلفرد نورث وایتهد، این فیلسوف کمتر شناخته شده در ایران، بر پاشنه‌ی فرآیند می‌چرخد.

او از فیلسوفان ویژه‌ی قرن اخیر است که همچنان ایده‌ی وجود خدای فلسفی را حفظ کرده و با تغییر دادن مفهوم آن به عنوان یک خدای رخدادگرا در نسبت با هر موقعیت و اشیا ابدی همیشه باز، خود را از پیشینی بودن نجات می‌دهد.

مفاهیم زمان و مکان در اندیشه وایتهد پسینی هستند و او بجای استفاده از فهم برای انسان و نافهمی برای دیگر موجوداتِ بی-مغز از ایده “گیرِش” بهره می‌برد که دیگر طبقه‌بندی موجودات بر پایه مغز و مشتقات آن را پی نمی‌گیرد.

روی هم رفته فلسفه رخدادگرای وایتهدی تاثیر شگفت انگیزی بر فلسفه معاصر گذاشته، از جمله کسانی که از او تاثیر گرفته‌اند می‌توان به “ژیل دلوز” اشاره کرد.

دلوز در کتاب “درباره تا: لایب‌نیتس و باروک” فهم وایتهد از رُخداد را می‌ستاید و او را از بزرگان تاریخ فلسفه جهان می‌پندارد.

در این دوره پروفسور برویسکی متخصص در حوزه وایتهدشناسی سعی در توضیح اجمالی فلسفه او خواهد داشت.

در این دوره با کلیات فلسفه‌ی وایتهد آشنا شده و خواهیم کوشید که نقش وایتهد را در فلسفه معاصر توضیح داده و بویژه به زیبایی‌شناسی او نزدیک شویم.

همچنین، برخی ترم‌های مهم فلسفه وایتهد از جمله”موقیت، اشیا ابدی، خدا، زیبایی‌شناسی، رخداد و پیوستگی” در این دوره بررسی خواهند شد.

نقد و نظریۀ ادبی و هنری رولان بارت (دپارتمان نشانه شناسی آکادمی شمسه)

• جلسه اول: نوشتار : از تعهد تا آزادی
• جلسه دوم: اسطوره شناسی
• جلسه سوم: نقد و نشانه شناسی ساختارگرا
• جلسه چهارم: پساساختارگرایی

نسبت انسان و طبیعت در دائوئیسم (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

فهمِ رایج از حکمتِ دائوئیسم، آن را طبیعت‌گرا ،به مثابه روشی برای اطاعت و تسلیم در برابر طبیعت، می‌خواند که اساسا حاصل کج‌فهمی و ترجمه‌های غلط است.

دائو در همان بدو امر، تبیین‌هایی اول‌شخص ،جهان‌مرکزی، وجودگرایانه، پدیدار‌شناختی و معرفت‌شناختی دارد که تماما در تقابل با طبیعت و طبیعی بودن کارکرد دارند.

از همان مفهوم مراقبه در دائویسم می‌توان فهمید که طغیان برعلیه طبیعت و طبیعی بودن، چه کوشش پایداری است. انسان‌ها اغلب با بردار‌های عِلّیِ طبیعی، خود و رفتار خود را، متعین می‌کنند در صورتی که  قصدیتِ خود را برای تداخل در سرنوشت خود به رسمیت نمی‌شناسند. طبیعی بودن قابلَ تعیین بودن است.

دائو می‌آموزد که خویش‌تنِ انسان اساسا مابعدالطبیعه است و به واسطه‌ شیوه‌ معرفت‌شناسی قوی توانسته‌اند پیش‌شرط‌های استعلایی و نظام هستی‌شناسیِ محکمی را بنا کند، تا جایی که این نسبت‌ها تمامی نظام تمثیلات دائوئیستی در تمامی مقیاس‌ها را می‌سازند. مانند مفهوم یین/یانگ یا پنج‌عنصر.

در این کارگاه کوشش می‌شود، برخی مفاهیم پایه در نگاه فلسفی به دائو به مثابه بصیرتی کهن مطرح شود.

نسبتِ انسان با طبیعت به عنوان مدخل گفتگو به این بحث درنظر گرفته شده است، چرا که نسبت انسان با طبیعت در دائو هم به مبحث شیوه‌ی معرفت‌شناسی دائوئیستی می‌پردازد هم نسبت‌های هستی‌شناختی را طرح می‌کند. انتظار می‌رود با مقدماتی که در این دوره مطرح می‌شود مسیر ورود به ‌خوانشِ‌ متون حکمت دائو باز شود.

استیتمنت نویسی (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

در امتداد کارگاه نوشتن در هنر بنا داریم به مبحث نگارش استیتمنت یا گزاره هنرمند بپردازیم.

در این دوره چهار جلسه‌ای، ابتدا به تعاریف کلی استیتمنت و انواع آن پرداخته و نمونه‌هایی از گزاره های هنرمندان ایرانی و فرنگی را بررسی می‌کنیم. سپس نوشتن آن را بر مبنای یک مجموعه یا پروژه تمرین خواهیم کرد.

تلاش می‌کنیم تا هنرجویان نحوه‌ بیان ایده، توصیف فرمی و مفهومی و چگونگی فرایند کار خود را یافته و متن خود را بنویسند؛ این تمرین در راستای نوشتن از چرایی و چگونگی و چیستی کار بر مبنای اصول اولیه نگارش گزاره هنرمند انجام می‌شود؛ شفافیت و کوتاه بودن ویژگی اصلی چنین متونی است.

البته از آنجایی که در موارد خاص، همچون پروژه‌های پژوهش محور، ممکن است شیوه نگارش تغییر کند، در صورت نیاز نگارش گزاره‌هایی فراتر از این حدود را هم تمرین خواهیم کرد.

گفتار نیهیلیسم (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

• جلسه اول:
• بررسی و تاریخچه‌ی مختصر نیهیلیسم
• انواع نیهیلیسم
• مسله‌ی انفعال و کینه‌توزی
• جلسه‌ دوم:
• نیهیلبسم و امر اجتماعی
• سرمایه‌‌داری, پساسیاست، ترور
• نیهیلیسم در سینما

صدا نت