برنامه آموزشی کلاس‌­های آزاد تخصصی هنر و علوم انسانی مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

­

سرفصل کلاس‌­های مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

• تاریخ تحلیلی نقاشی ایران (دپارتمان هنرهای دیداری آکادمی شمسه )

ترم نخست : نقاشی در ایران پیش از اسلام (از دیوارنگاری غارها تا نقاشی های مانویان)

ترم دوم: نقاشی در سده های آغازین اسلامی (از ورود اسلام تا حمله مغول)

ترم سوم: مکاتب نگارگری ایران (از ربع رشیدی تا مکتب هرات)

ترم چهارم: مکاتب نگارگری (مکتب اصفهان تا مجمع الصنایع)

ترم پنجم: تحولات نقاشی پس از صفویه (از مجمع الصنایع تا تاسیس دانشکده هنرهای زیبا)

ترم ششم: نقاشی در ایران معاصر (از تاسیس دانشکده هنرهای زیبا تا هنر مفهومی)

•  پدیدارشناسی هنر: مولفه ها و افق ها (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

رویکرد پدیدارشناسانه به هنر از حدود یک قرن پیش تا به امروز بستری  برای سر برآوردن متون، نظریه ها و متفکرانی بوده است که بخش چشمگیری از غنای زیبایی شناسی معاصر مرهون آن‌هاست. در این درسگفتار بنا داریم مولفه‌ها و مختصات و امکانات این رویکرد را معرفی کنیم و ثانیا با ذکر نمونه هایی نشان دهیم که این رویکرد در ساخت‌های گوناگون زیبایی شناسی و فلسفه هنر چه حرف هایی برای گفتن دارد. به عبارت دیگر، جغرافیای پدیدارشناسی هنر چگونه است و تا کجاست؟

•  بازخوانی فلسفۀ هگل؛ دوره­­ء دوم پدیدارشناسی روح: گام‌­های آگاهی، خودآگاهی و خرد: (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

ترم نخست : هگلِ پیشاپدیدارشناسی: میان سیاست و ایمان

ترم دوم: پدیدارشناسی روح: گام­‌های آگاهی، خودآگاهی و خرد

پدیدارشناسی روح (Phänomenologie des Geistes) چگونه دانشی است؟ عمارتی الهیاتی است؟ نظامی شناخت­ شناسانه است؟ نوعی فلسفه­‌ی سیاسی­ ـ ­اجتماعی؟ چهارچوبی منطقی متافیزیکی برای فلسفه؟ رمانی تعلیمی؟ یا دانش­نامه­‌ای مرکب از همه­‌ اینهاست؟ راستی، برای همه­‌ی این پاسخ‌­ها شواهدی هست که شارحانی را مجاب کرده تا با آن به تفسیر چیزی به نام ساختمان پدیدارشناسی اقدام کنند.

ولی احتمالاً استعاره­‌ی “ساختمان” و “بنا” برای فهم نگرش تاریخی هگل در تکوین یک دانش چندان مناسب نباشد. نحو اندیشیدن هگل اینگونه نیست که بنیادهایی بگذارد و روی آنها دیوار و سقفی بگذارد. ماجرا ماجرای یک رشد است که در آن گام­‌هایی، هر یک به اندازه‌­ی دیگری مهم، برداشته می­‌شود و نخستین روشنایی­‌ها و اطمینان­‌ها تنها با زدودن اطمینان­‌های خام اولیه و تنها در پایان هر گام حاصل می‌­شوند ولی بی­‌درنگ همان­‌ها نیروی حرکتی دوباره و گامی نو می­‌شوند.

ازآنجاکه تنها از راه جستجوی این فرایندِ رشد است که من و شمای جستجوگر هم رشد می­‌کنیم نباید از الگوهای هندسی ساده برای فهم و بیان آن استفاده کنیم. ما در خوانش پدیدارشناسی روح به این ترتیب ابتدا پیش­گفتار(Vorrede) را رها می‌­کنیم تا در آخر بدان بازگردیم. ما با درآمد (Einleitung) آغاز می­‌کنیم و سپس گام به گام از آگاهی(Bewusstsein) با طنین شناخت‌­ شناسانه‌­اش تا خودآگاهی (Selbstbewusstsein) با طنین سیاسی اجتماعی ­اش و از آنجا تا خرد (Vernunft) با طنین علم ­شناسانه‌­اش را تجربه می­‌کنیم.

در همین سه گام نخستین بزرگ­ترین دشواری آشکار می­‌شود: پدیدارشناسی روح با این تجارب همه‌­سویه، که یادآور تجارب همه نوع آگاهی­ واقعی و زنده­ است، چگونه دانشی است؟

ترم سوم: پدیدارشناسی روح: گام روح (جامعه و فرهنگ)

ترم چهارم: پدیدارشناسی روح: هنر، دین و دانستنِ مطلق

ترم پنجم: هگلِ پساپدیدارشناسی : پروژۀ دانشنامه، تاریخ اندیشه­ها و فلسفۀ حق

• جستجویِ خردِ زندگی در زندگیِ خردمندانِ جهان ( دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

ترم نخست : یونانِ باستان

“چطور می‌توانی خِردی از آنِ خود داشته باشی، بی‌آنکه محضرِ دیگر خِردها را درک کرده باشی؟”پیکو دِلا میراندولا، از خردمندانِ نامدارِ رنسانسِ ایتالیا

در سلسله نشست‌هایِ «جستجویِ خِردِ زندگی در زندگیِ خردمندانِ جهان» سعی داریم که برای کسبِ «خِردِ زندگی»، یعنی آن دانشِ ضروری که هر فرد برای یک زندگیِ ارزشمند و سعادتمند بِدان نیاز دارد، به محضرِ خردمندانِ بزرگِ جهان برویم و از آنها بیاموزیم. البته، بر خلافِ رویکردهایِ رایج، می‌کوشیم این خِرد را بیشتر از زندگیِ این خردمندان بیاموزیم تا اندیشه‌های‌ِشان. چراکه اساساً خِردِ زندگی پاره‌ای اندیشه‌هایِ نظری و انتزاعی نیست که بیگانه و جدا از زندگیِ حقیقیِ صاحب‌ْخردان باشد. در واقع، خِردِ خردمندان تأمّلاتی است که از درونِ زندگیِ عملیِ آن‌ها و از دلِ تجاربِ واقعیِ آنها، اعم از کامیابی‌ها و ناکامی‌ها، شکست‌ها و پیروزیهای‌ِشان، آمده است. اکنون، ما در این نشست‌ها، قصد داریم از طریقِ تأمّل و تعمّق در منابعی که خاطرات و حکایاتِ زندگیِ خردمندانِ بزرگِ جهان را برای ما روایت کرده‌اند، به گفتگو با آنها بنشینیم و سرچشمه‌هایِ آن خِردِ زندگی که نزدِ هر یک از آن‌ها است را آن‌چنان که در جزئیاتِ زندگیِ عادّی و اجزاءِ شخصیتِ آن‌ها جلوه داشته، جستجو کنیم. به سخنِ دیگر، اگر خردِ زندگی، هماره، ترجمهٔ تجاربِ زندگی به زبانِ ایده‌ها و اندیشه‌ها است، ما می‌خواهیم، از رهگذرِ یک سلسله سفرهایِ فکری و فلسفی، اندیشه‌هایِ خردمندان را به زندگی‌ِشان بازترجمه کنیم. برای این مهم خطر کرده‌ایم و البته پیشاپیش آماده‌ایم که شکست بخوریم. در دورِ نخستِ ماجراجویی‌های خود، به یونانِ باستان، سفر خواهیم کرد و با خردمندان و فرزانگانِ یونانی، اعم از شاعران، فیلسوفان، و دانشمندانِ یونانی ملاقات خواهیم کرد.

•  خوانشی دیگر از شهریار ماکیاولی ( دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

چرا شرارت تنها راه نیل به حقیقت می‌نماید؟

لویی آلتوسر قریب نیم سده پیش از جذابیت، افسون و گیرایی اسرارآمیزی سخن گفت که هر خوانندۀ متون منشی فلورانسی لاجرم در مواجهه با وی احساس می‌کند. از اینکه چگونه نزد ماکیاولی با رازی عجیب مواجه می‌شویم، نوعی آشنایی غریب. متونی بس کهن که از فراز بیش از پانصد سال فاصلۀ تاریخی ما را مخاطب خود قرار می‌دهد و چه‌بسا بیش از هر خطابی آن را آشنا، رسا و گویا می‌یابیم. تو گویی دستی جادویی به‌ناگه ظاهر شده باشد و آن را بر دیوار زمانۀ معاصر نوشته و ما را که جویای تعبیر خواب‌ها و در حقیقت مشاهدات هر دم آشفتۀ خویشیم انذار می‌دهد. از همین روست که کلام جادویی، نافذ و بی‌بدیل او ما را در بر می‌گیرد، به حیرت وامی‌دارد و غرق در تفکر می‌سازد. آلتوسر پرسیده بود «چرا چنین تسخیر شدنی، چرا چنین در شگفت‌شدنی، چرا چنین اندیشناک؟» باید دید.

این دورۀ کوتاه صرفاً تلاشی است، به قدر وسع و توانی که تنها در عمل معلوم می‌شود که تا کجا می‌تواند پیش رود، برای مواجهه‌ای دیگر، ملاقاتی دیگر و برخوردی «دیگر» با آموزه‌ها، انذارها و راهنمایی‌های «معلم شرور»ی که بسی پیش از معاصرانی چون آلن بدیو، دریافت که «فاسد کردن» تنها طریق راستین و شرافتمندانۀ جستجو و نیل به حقیقت «مؤثر» است.

•  برایسن از زبان برایسن ( دپارتمان هنرهای دیداری آکادمی شمسه)

می­گویند که اصل بنیادین تعریف معنا و هویت، تمایز است. همان قدر که جیمز گیبسون برای تقویت موضع گشتالتی خودراهی نداشت جز آنکه نقطه عزیمتی از نظام اندیشه گامبریج در باب بازنمایی تصویری بیاید.

نورمن برایسن نیز همین راه را برگزید و سه فصل نخست کتاب اصلی خود «نقاشی و دیدار» را به تمایز یافتن و انفکاک از گامبریج اختصاص داد. در دومین دوره از مجموعه چهارگام، منطقی است که پس از گامبریج به آرای برایسن بپردازیم و رویکرد نشانه شناسانه او را در تبیین بازنمود بصری مرور کنیم.

•  برهان اتاق چینی و منتقدانش(فلسفۀ ذهن جان سِرل) ( دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

جان سِرل فیلسوف معاصر ذهن و فیلسوف زبان آمریکایی است که دیدگاه‌های ویژه بحث‌انگیزی در زمینۀ ماهیت ذهن و هوش مصنوعی دارد. در این جلسات به تفصیل از دیدگاه‌های او بحث خواهیم کرد. از مباحث مهم جان سرل برهان اتاق چینی است که با این برهان نشان می‌دهد وجود هوش مصنوعیِ قوی، به معنای وجود ماشین‌های هوشمندی که درست مثل انسان‌ها بیندیشند و بفهمند و درد بکشند و احساسات و عواطفی را تجربه کنند محال است. در این جلسات علاوه بر  فلسفۀ ذهن جان سِرل پاره‌ای از نقدها به برهان اتاق چینی و پاسخ سِرل به این انتقادات را از نظر خواهیم گذراند. همچنین نگاهی خواهیم انداخت به معضلات اساسی‌ای که فلسفۀ ذهن سِرل‌ با آن مواجه است.

• زمان روایی و تراروایی ( دپارتمان نشانه شناسی آکادمی شمسه)

زمان یکی از مهم‌ترین مفاهیمی است که انسان با آن سر و کار دارد. در واقع، خلق مفهوم زمان از بزرگترین ابداعات انسان بود و به واسطه آن است که “انسان زمان‌مند” به عنوان یکی از تجلیات “انسان خردمند” در کنار ” انسان داستان سرا” خود را از دیگر موجودات متمایز نمود. اما انسان نه یک زمان بلکه زمان­‌های گوناگونی را متصور شد: زمان خطی، زمان اسطوره­‌ایی، زمان روایی

زمان روایی به همراه وجه و صدا، سه عنصر اساسی روایت و روایت شناسی محسوب می‌­گردند. عنصر زمان دارای گونه­‌هایی است که توسط برخی از روایت شناسان مانند ژرارژنت به سه گونه اصلی دسته بندی شده است: نظم یا چینش، دیرش یا کشش و بسامد یا تکرار. هر یک از این گونه های زمانی خود زیر گونه هایی دارند که روایت از آن­ ها بهره می‌­برد. همچنین با دگرگونی و تغییر همین گونه ها و زیر گونه ­هاست که از پیش ­متن‌­ها می­‌توان بیش متن­‌های بیشماری خلق نمود.

این کارگاه به بررسی زمان در روایت و تراروایت می­‌پردازد و بر روی سه گونه اصلی و زیرگونه­‌های آن­ها و تراگونی‌ها از پیش متن به بیش متن تاکید می‌­ورزد.

• متن خوانی نقد عقل محض کانت (جوهر و علت در فلسفه کانت) (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

کانت در شرح اصول پیشینی فهم ما در بخش مهم ” تشابهات تجربه” در کتاب نقد عقل محض به شرح مفاهیم جوهر-عرض و علت- معلول می‌پردازد و نشان می‌دهد که چگونه ذهن ما نه بر اساس داده‌های تجربی بر گرفته از عالم خارج بلکه بر اساس ساختار پیشینی قوای شناختی احکامی را در باب جهان صادق و حاکم می‌داند که مبتنی بر جوهریت اشیاء و فرض وجود روابط علی میان آنهاست.این دو مفهوم از مهمترین و چالش ‌برانگیزترین مفاهیم فلسفی هستند و عرصه اصلی نزاع عقل‌گرایان و تجربه‌گرایان را شکل می‌دهند. به همین دلیل بخش تشابهات تجربه و بحث علیت در آن بسیار محل توجه شارحان و منتقدان کانت بوده‌است. در این دوره متن بحث جوهریت و علیت در بخش تشابهات تجربه کتاب نقد عقل محض خوانده و شرح داده می‌شود.

• مسئله تصویر: عکاسی و میراث نقاشی ( دپارتمان هنرهای دیداری آکادمی شمسه)

از زمان معرفی عکاسی در نیمۀ اول سدۀ نوزدهم تا به اکنون، این مدیوم رابطۀ پیچیده و پرتنشی با نقاشی داشته است. این دوره، در چهار جلسه، به رابطۀ پیچیدۀ دو مدیوم عکاسی و نقاشی در غرب و پی‌جویی آن در آبلاردو مورل، جف وال، و توماس استروت با استفاده از آراء نظریه‌پردازانی چون کاژا سیلورمن، ِمایکل فرید، و بنیامین بوکلو می‌پردازد.

محتوای جلسات

جلسه نخست پیش از دوربین: کمرا اُبسکورا(اتاق تاریک)

• الگوی دیدنِ مبتنی بر کمرا اُبسکورا و رابطۀ آن با تصویر عکاسانه
• مطالعه موردی: آبلاردو مورِل، ورا لوتر

جلسه دوم میراث اساتید قدیم نقاشی: “تابلو” به منزلۀ فرم شاخص تصویر غربی

• مسئلۀ مقیاس؛ نگاه تماشاگر اثر؛ خود – بازتابندگی
• مطالعۀ موردی: جف وال، توماس استروت، سیندی شرمن

جلسه سوم پرترۀ غربی: فقدان مشروعیت؟

• تزلزل سوبژکتیویتۀ خودمختار و امکان دستیابی به حقیقت سیمایی/اجتماعی
• مطالعۀ موردی: توماس استروت، پابلو پیکاسو، گرهارد ریشتر

جلسه چهارم مواجهه با تاریخ: بازاندیشیِ گذشته تروماتیک

• امکان بازنمایی فاجعه و مسئلۀ پساخاطره (postmemory)
• مطالعه‌ۀ موردی: گرهارد ریشتر، انسلم کیفر

• کارگاه روش‌تحقیق و مقاله‌نویسی هنر ( دپارتمان هنرهای دیداری آکادمی شمسه)

۱ – آشنایی با مفاهیم و آسیب‌شناسی پژوهش و تولید متن علمی درباره هنر.(۱ جلسه)

۲ – آشنایی با روش تحقیق کمی و کیفی برمبنای طرح‌نامه‌نویسی. (۴ جلسه)

۳ – تمرین و اصلاح طرح‌نامه دانشجویان.(۲ جلسه)

۴ –  اعتبار سنجی نشریات علمی در حوزه هنر و مقررات مربوط به چاپ مقاله. (۱ جلسه )

۵ –  آموزش اصول نگارش مقالات هنر. (۳ جلسه)

۶ –  تحلیل و نقد مقالات علمی و هنری. (۲ جلسه)

۷ – تمرین مقاله نویسی. (۲ جلسه)

•  آشنایی با بنیادهای فلسفی-بلاغی مطالعات کلمه-تصویر( دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

مطالعات کلمه-تصویر در زمرۀ حوزه‌­های پژوهشی نسبتاً جوانی است که با حوزه‌­هایی گوناگون، از جمله با هنر، تاریخ هنر، ادبیات، فلسفه و بلاغت، پیوند و خویشی دارد. اگرچه از این حوزۀ پژوهشی عمدتاً با نام «مطالعات کلمه-تصویر» یاد می­‌شود ردپای آن را می­توان زیر عناوینی مشابه چون نسبت شعر و نقاشی، نسبت زبان با تصویر، نسبت امر مکتوب با امر تصویری، نسبت بازنمایی کلامی با بازنمایی دیداری و الخ نیز دنبال کرد. این سنت مطالعاتی، نخست در میان پژوهشگران آلمانی بود که به صورت متمرکز مورد توجه قرار گرفت اما در ادامه و در قرن بیست، متفکرانی که به زبان فرانسه و انگلیسی قلم می­زدند نیز وارد میدان شدند و به گسترش بیش از پیش این حوزه یاری رساندند.

نسبت و گاه رویارویی میان امر دیداری و امر مکتوب (به رغم قدمت مباحث آن) به طور خاص در قرن بیستم و از مجرای فعالیت­‌های گوناگون هنرمندان تجسمی و تاریخ­‌نگاران خوش­‌فکر هنر مورد توجه قرار گرفت و بی اغراق می­‌توان گفت تاریخ تحولات این حوزۀ مطالعاتی هم با فعالیت شاغلان هنرهای تجسمی گره خورده است هم با نوشته­‌های فیلسوفان و اندیشمندان و به همین دلیل حوزه­‌های بسیاری را می­‌توان در زیر چتر این مطالعات گنجاند: از نوشته­‌های تاریخ­‌نگارانی چون واربورگ و پانوفسکی گرفته تا فیلسوفانی چون دلوز، فوکو، گادامر و هایدگر، تا متفکرانی همچون میشل بوتور و ارنست گامبریک و نیز از جنبش‌­هایی چون دادائیسم و سورئالیسم و کوبیسم و اکسپرسیونیسم انتزاعی گرفته تا رسانه‌­هایی چون فیلم، تئاتر، انیمیشن و هنرهای دیجیتال.

قصه کوتاه، هرجا که دو جهان یا دو رسانه دیداری و مکتوب با یکدیگر تماسی برقرار می­کنند پای مطالعات کلمه-تصویر نیز به میان کشیده خواهد شد.

در این درسگفتارها که طی چهار جلسه برگزار خواهد شد، تمرکز اصلی بر سوابق فلسفی، بلاغی و تاریخ هنری این قبیل مطالعات خواهد بود:

جلسه نخست: سوابق فلسفی و بلاغی مطالعات کلمه-تصویر (افلاطون و سنت­های بلاغی: پروگومناسماتا)

شامل آشنایی مقدماتی با نگرش افلاطون به موضوع فلسفه و نسبت آن با بلاغت؛ مسئله سوفسطایی­‌گری؛ نگرش افلاطون به موضوع نگارش و کتابت؛ اهمیت وصف در سنت­‌های بلاغی

جلسه دوم: سنت رقابت یا مقایسۀ دو رسانۀ شعر و نقاشی با تمرکز بر دو مورد عمده: لئوناردو داوینچی و گوتفرید لسینگ (تولد هرمنوتیک دیداری)

شامل آشنایی با سنت پاراگونه و رقابت میان هنرها و توجه به سلسله مراتب و تقسیم­بندی هنرهای صناعی (یا مکانیکی) و هنرهای آزاد و نیز سنت تفسیری آلمانی که با کتاب لائکون لسینگ راه خود را به سنت انگلیسی زبان و فرانسوی زبان نیز می­گشاید و سبب­ساز تحولات بعدی می­گردد.

جلسۀ سوم: طبقه ­بندی هنرها و تولد مفهوم امروزین هنر (پل اسکار کریستلر و پیدایی هنرهای زیبا)

شامل بررسی مقالۀ دوران­ ساز «نظام مدرن هنرها» و بررسی پیامدهای مدعیات کریستلر و اهمیت آنها در تولد علم استتیک

جلسۀ چهارم: سنت ضدافلاطونی و اهمیت آن برای مطالعات کلمه-تصویر (ضدیت ژیل دلوز، میشل فوکو و ژاک دریدا با سنت افلاطونی)

شامل بررسی پی­ آیندهای ضدیت با سنت افلاطونی در نگرش سه فیلسوف فرانسوی نامبرده و بررسی اهمیت این مواجهه برای مطالعات کلمه-تصویر

•  دلوز و گتاری: زبان، بدن و رخدادهای جسمانی ( دپارتمان روانکاوی آکادمی شمسه)

انسان و دوگانۀ ماشین/ حیوان: از دکارت تا هاراوی به میانجی اسپینوزا.

مسئالۀ لذت، ژوئیسانس و شدت

لیبیدو و انقلاب

هنر و قلمروزدایی

• فلسفه موسیقی با تئودور آدورنو ( دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

فلسفه موسیقی علی رغم بسامد بالایی که نام­اش در جامعۀ ما دارد، کماکان بسیار مهجور است. عدم تسلط به مباحث درون متنی موسیقی یکی از مهمترین دلایلی است که ورود به این حوزه را ولو برای اهل فلسفه دشوار می­‌سازد.

از سویی، عمدتا مباحث آدورنو را به نقدهایش از صنعت فرهنگ خلاصه و محدود کرده­اند، که آن هم عموماً به بدفهمی آغشته است. در حالی که بحث های اصلی او غالبا آمیخته با مباحثی فنی و تکنیکال از موسیقی است. مهمتر آن که حاصل اصلی بحثی دربارۀ فلسفۀ موسیقی بایستی به ارزیابی فرهنگی«شنیدن»، و آن گاه پیش نهادن یک آلترناتیو تربیتی در این حوزه بیانجامد.

آدورنو فیلسوفی پیچیده و سخت اندیش است، ما به یاری کتابی راه گشا از آدورنو شناس برجسته، مکس پدیسن، خطوط کلی این درس­ها را ترسیم کرد­ایم و به اقتضای هر بحث متون مرتبطی را در کلاس قرائت خواهیم کرد. اتکای این سلسله دروس از سویی بر متن خوانی است و مبتنی بر مفاهمه، و از سوی دیگر بر چگونه شنیدن موسیقی ( به مثابۀ امری تاریخی) است مبتنی بر تعلیم، پیش نهادن شرایط امکان فهم تاریخ موسیقی مهمترین وظیفۀ این چند جلسه است.

جلسه نخست: «تاریخ»،«طبیعت»، و «فرم»

• بررسی نوشتارهای موسیقایی آدورنو، رویکردها، پروژه های اصلی و پروژه های فرعی/ زبان و سبک آدورنو / نحوۀ مواجهه با او و مسائل اش در موسیقی
• « طبیعت» و « طبیعت ثانی» در گفتگو با هگل، لوکاچ و بنیامین
• فرم و خطوط کلی آن در اندیشۀ آدورنو: نگاهی به مکتب دوم وین

جلسه دوم: الگوی دیالکتیکی آنالیز موسیقایی به منزلۀ روش انتقادی

• سطوح تفسیر و همامتن مفهومی
• آنالیز درون ماندگار به منزلۀ روش انتقادی
• آنالیز درون ماندگار به منزلۀ نقد جامعه شناختی
• آنالیز درون ماندگار به منزلۀ تفسیر فلسفی-تاریخی

جلسه سوم: دیالکتیک موسیقی و پراکسیس اجتماعی

• وضعیت و خصلت­‌های اجتماعی موسیقی
• موسیقی به منزلۀ نقد وضعیت اجتماعی
• معنای ((وضع کریتیکال)) در موسیقی

جلسه چهارم: دیالکتیک اجتماعی ماتریال موسیقایی

• تولید موسیقایی
• اجرا به منزلۀ بازتولید نخستین امر موسیقایی
• توزیع به منزلۀ بازتولید ثانوی امر موسیقایی
• مصرف و شنیدن

جلسه پنجم: به سوی یک ((تاریخ مفهومی موسیقی)) در پرتو فهم آدورنو از فلسفۀ تاریخ

• آدورنو و فلسفۀ تاریخ موسیقی
• ایدۀ (( مرگ موسیقی کبیر)) و هنر فوگ باخ
• بتهوون و دیالکتیک سوژه-ابژه
• شونبرگ و پارادایم رهایی

جلسه ششم: ((ما)) و موسیقی

• سنت های موسیقایی سدۀ اخیر
• به سوی شناخت وضع بحرانی
• به سوی اسطوره زدایی از دیسکرس­های پابرجا
• یک نظریه دربارۀ موسیقی فردا

• هنر غیررسمی و غیررسمی سازی هنر؛ اندیشه‌هایی در باب سیاست ورزی خلاقانه در فضای عمومی

( دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

به نظر می‌رسد طی چند دهه اخیر نوعی توافق جمعی بر سر کارکردهای سیاسی-اجتماعی هنر حاصل‌شده است. ظاهراً دیگر شبهه ای در این ادعا وجود ندارد که هنر به‌مثابه یک ابزار، می‌تواند علیه فلان قدرت یا ایدئولوژی حاکم قرارگرفته و موجب تغییرات ریزودرشت در آن شود.

در این شرایط احتمالاً چندان عجیب نیست که به هر نمایشگاه، دوسالانه و حتی فضای نقد و نظری که در ایران و جهان سرک می‌کشیم، نام هنر و هنرمندان سیاسی احاطه‌مان می‌کند؛ هنر و هنرمندانی که حتی حمایت و تشویق آشکار نهادهای رسمی و حاکمیتی از آن‌ها کمترین تعجبی را برنمی‌انگیزد. بااین‌وجود شواهد نشان می‌دهد علیرغم فربه‌شدن هنر ازآنچه «سیاست» نامیده می‌شود و تغییر پارادایم ظاهری هنرِ معاصر از «ارزش‌گذاری بر مبنای مادیت اثر» تا «ارزش‌گذاری بر مبنای کارکردهای سیاسی-اجتماعی»، هنر معاصر با نوعی بن‌بست یا «دور باطل» مواجه شده است. به‌بیان‌دیگر، تغییر جایگاه هنرمند از فردی شوریده و درگیر ذوق به کنشگری سیاسی و برخورداری او از رسانه‌های نوین، موجب گسست هنرمند از ساختارهای کنترل‌کننده و تحقق نوعی «هنر رهایی‌بخش» نشده است.

ناکامی هنر معاصر در زدودن قیدوبندهای میدان هنر و ناتوانی آن در تحقق وعده‌های سیاسی-اجتماعی اش، دلایل بسیاری دارد که من در نیمه اول درس گفتار تلاش خواهم کرد به برخی از این دلایل بپردازم. در بخش دوم، تلاشم معطوف به ارائه مبانی خواهد بود که گمان می‌کنم می‌تواند تا حدودی راهکار خروج از بن‌بست فعلی را نشانمان دهد. ازآنجاکه مبانی موردنظر به‌شدت وامدار برخی نظریه‌های «زیست غیررسمی» و «مطالعات شهریِ انتقادی» است، از این راهکار به تسامح می‌توان تحت عنوان «غیررسمی سازی هنر» و از نوع هنر موردنظر می‌توان به‌عنوان «هنر غیررسمی» یا «هنر مردمان عادی» یاد کرد.

لازم است اشاره‌کنم مبانی نظری و راهکاری که در بخش دوم درس گفتار ارائه می‌دهم، مرتبط با پژوهش های شخصی و در جریان است برای اندیشیده ورزی عمیق تر به رابطۀ هنر با امر سیاسی، رابطۀ هنر با تغییر اجتماعی، رابطۀ هنر با زیست روزمره و تأمل بیشتر در عاملیت سیاسی-اجتماعی هنر؛ همراه با این تذکر که همه اشکال این اندیشه ورزی، ذیل بازخوانی تاریخی-انتقادی مفاهیم «هنر» و «هنرمند» صورت‌بندی می‌شوند.

• کارگاهِ تخصّصی و عملیِ دیالوگ‌نویسی (برای فیلم‌نامه و نمایش‌نامه) ( دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه)

در این دوره، پس از آشناییِ مقدّماتی و فشردۀ هنرجویان با نقش‌ها و تأثیرهای دراماتیکِ مفهوم‌های «دیالوگ» و «کُنش» در هریک از صحنه‌های فیلم‌نامه و نمایش‌نامه، تمرکزِ اصلیِ این کارگاه روی آشنایی با تکنیک‌های «دیالوگ‌نویسی» در هنرِ «فیلم‌نامه‌نویسی» و هنرِ «نمایش‌نامه‌نویسی» خواهد بود.

در این کارگاهِ تخصّصی- که رویکردی آموزشی و عملی را به‌شکلی موازی و هم‌زمان پی خواهد گرفت- نخست، ویژگی‌های لازم برای طرّاحی و نگارشِ دیالوگ در فیلم‌نامه و نمایش‌نامه معرّفی و برشمرده خواهند شد؛ و برای تبیین و درکِ بهترِ هر یک از این ویژگی‌ها، از شیوه‌های درستِ دیالوگ‌نویسی در ده‌ها آثارِ مشهور در تاریخِ سینما و نمایش و تلویزیون- که برپایۀ فیلم‌نامه‌ها و نمایش‌نامه‌هایی الگومند و استاندارد آفریده شده‌اند- مثال‌ها و نمونه‌هایی بررسی و تحلیل خواهند شد.

سپس، در ادامۀ این دوره، تکنیک‌های ویژه یا نوینِ دیالوگ‌نویسی- با تکّیه‌ای بیش‌تر بر شیوۀ «دیالوگ‌نویسیِ تَضَمّنی/ Connotative Writing Dialogue»- معرّفی و تشریح می‌شوند و در این زمینه نیز باز به نمونه‌هایی مشهور در عرصۀ سینما و نمایش و تلویزیون ارجاع داده خواهد شد.

امّا هدف و تمرکز و کارِ اصلی در این دوره از «کارگاهِ تخصّصی و عملیِ دیالوگ‌نویسی (برای فیلم‌نامه و نمایش‌نامه)» تشویق و هم‌راه‌کردن هنرجویان و دانش‌جویانِ گرامی با مطلب‌ها و مبحث‌های بیان‌شده در هر جلسه، در قالب و پوششِ نگارشِ تمرین‌هایی چه درونِ کلاس و چه به‌شکلِ تمرین‌هایی در بیرونِ کارگاه خواهد بود؛ که این تمرین‌ها در سطح‌هایی ساده و ابتدایی آغاز خواهند شد و در رده‌‌‌ای میانی و نیمه‌حرفه‌ای ادامه خواهند یافت و سپس به سطحی حرفه‌ای و تخصّصی خواهند رسید.

• سینما کجاست؟ گفتاری در نسبت تصویر سینمایی و مکان از چشم‌اندازی فلسفی ( دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه)

آندره بازن، این ستارۀ دنباله‌دار نظریۀ فیلم، نام کتاب مشهور خود را “سینما چیست؟” گذاشت. او به خوبی می‌دانست که برای معرفی سینما به منزلۀ دانش و احساس جدید، ابتدا باید از سدّ این پرسش بگذرد. گفتار حاضر، با عنوان “سینما کجاست؟” طرح پرسشی دیگر نیست، بلکه نگریستن به پرسش “سینما چیست؟” از جانبی دیگر است.

ما آشنایی با این جانبِ دیگر را مدیون کشف‌های فلسفی کانت هستیم. کانت با قاطعیتی فیلسوفانه اعلام کرد که نخستین گام برای شناختن چیزی، ادراک آن چیز در مکان است. ما تنها تا جایی چیزها و پدیدارها را می‌بینیم و می‌شناسیم که آن‌ها را در مکان و به منزلۀ چیزهایی مکان‌مند ادراک کنیم. ما کوه‌ها و جنگل‌ها و خیابان‌ها را می‌بینیم و پیش از آن‌که درگیر معمای چیستی آن‌ها شویم، اطمینان داریم که آن‌ها در مکان خاص خود حضور دارند.

اما اختراع عکاسی و سینما چالش‌های جدیدی در این جهان بی‌مناقشه ایجاد کرد. تا پیش از آن‌ها، هنرمندان نقاش می‌دانستند آنچه در بوم‌های خود می‌کشند صرفاً تصویری مشابه با تصویرهای جهان است. در این جهان معصومانه، یک منظرۀ زیبا، منظره‌ای در جهان بیرون بود و هنرمند نقاش تلاش می‌کرد تا مشابه این منظره را روی بوم خود بکشد. اما عکاسی و سینما، با خودمختاری مکانیکی‌شان به بازنمایی این تشابه‌های فروتنانه قانع نبودند. آن‌ها خود جهان را شکار می‌کردند. تصویر عکسیک و سینماتوگرافیک‌ ِ یک خیابان، دیگر تصویری مشابه با همان خیابان در جهان واقعی نبود، بلکه خود آن خیابان بود که تصویرش به چنگ سینما افتاده بود. واقعیت ترسناکی که نخستین تماشاگران فیلم لومیرها، ورود قطار به ایستگاه، را فراری داد، همین منطق جدید بود. سینما، تصویر چیزها را از خود آن چیزها، و بالطبع از مکان آن‌ها می‌دزدید و به جایی دیگر و مکانی دیگر می‌برد.

این گفتار تلاشی در شرح چند و چون این مکان جدید، مکان تصویر سینماتوگرافیک، است.

•  زیبایی شناسی، تکرار و فرم ( دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

فروید در جایی می‌گوید «یافتن هر چیز در واقع بازیابی آن است». از این منظر امر نو همواره در نسبت با چیزی پیش از خودش و در گذشته‌اش معنادار است. در این معنا فهم لحظۀ اکنون و نسبتش با امر نو همواره درگیر در فرایند تکرار است. به این ترتیب، قلمرو زیبایی شناسی و فلسفه می‌تواند عرصۀ تکرار باشد. خلق هر امر نو همواره با بازآفرینی چیزی کهنه گره خورده است. به این معنا هر شکلی از خلق کردن همواره شکلی از بازآفرینی است.

خلق کردن در اکنون؛ همواره ذیل دو فرایند قرار می‌گیرد. فرو رفتن در تکرار بی تفاوت فرم‌های پیشین که معطوف به گذشته است و یا فراتر رفتن از امر موجود که معطوف به آینده است. فراتر رفتن از امر موجود ممکن نیست مگر اینکه نسبت امر موجود با گذشته روشن شده باشد.

گذشته در عین اینکه بسترِ خلق امر نو را فراهم می‌کند توأمان همچون سیاهچاله ای عمل می‌کند که میلِ به خلق امر نو را در خود فرو بلعد و میل نوپدید را در فرم‌هایی تکرارشونده و بی‌تفاوت به محاق ببرد. در عین حال فراتر رفتن از امر موجود همواره در نسبت با گذشته معنادار است و تقلایی برای بازآفرینی چیزها در فرمی نوپدید. از این رو، مخلوق زیبایی‌شناختی یا فلسفی یا نوعی تکرار متفاوت است یا تکراری وسواسی.

در دورۀ حاضر با تمرکز بر ایدۀ تکرار تلاش خواهیم کرد مفهوم «نو» بودن را مورد مداقه قرار دهیم و روشن کنیم که امر نو در چه نسبتی با فرم و تکرار قابل توضیح است.

•  سیاست‌­های هنر و نهادهای هنر ( دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

رابطه هنرمند با نهادها و رویدادهای هنری رابطه‌­ای در هم­‌ تنیده است. هم با مشارکت در این رویدادها، به آنها شکل می‌­دهد و هم نهادها و رویدادها همچون ساختار، بر هنرمند تاثیر می­‌گذارند. از همین رو جریان­‌های هنری شکل گرفته در این رویدادها همچون برساخته اجتماعی جلوه می‌­کنند که نمی‌­توان آن­ها را به کنش نبوغ‌‎­آمیز یا آزادانه هنرمند تقلیل داد و نمی­‌توان آن­ها را به منابع اقتصادی سازمان­‌ها و نهادهای حامی فروکاست. از همین رو مطالعه نهادها (موزه­‌ها و سازمان­‌های فرهنگی) و رویدادهای هنری (نمایشگاه­‌ها، دوسالانه­‌ها و فستیوال‌­ها)، رویکرد مناسبی برای توضیح رابطه هنر و واقعیت است.

در جلسات این دوره به برخی از مهمترین نهادهای هنری و سازوکار ایدئولوژیک پنهان آن‌ها می­‌پردازیم. در جلسه اول جایزه­‌های هنر و سیاست­‌های جشنواره­ای هنر در ایران را دنبال می­‌کنیم؛ در جلسه دوم به دانشگاه­‌های هنر و ایدئولوژی پنهان در نهاد علم می‌­پردازیم؛ در جلسه سوم گالری­‌های هنر و ساز و کار بازار هنر را دنبال می‌­کنیم؛ در جلسه چهارم به انجمن­‌های هنر، نهادهای عمومی و مستقل هنر می­پردازیم.

• مسترکلاس «لحن درترجمه» ( دپارتمان ترجمه آکادمی شمسه)

این دورۀ پیشرفته مخصوص هنرجویانی طراحی شده است که از قبل مترجم هستند یا کتاب چاپ­‌شده دارند. هدف دوره، رسیدن به لحن درست در ترجمۀ کتاب است، چه متن روایی کتاب باشد و چه گفتگوهای موجود در آن. در این مسترکلاس، لحن در متون گوناگون اعم از ادبیات داستانی (رمان، داستان کوتاه)، متون نمایشی (نمایشنامه و فیلمنامه)، و متون غیرداستانی (خاطره، زندگی­نامه، جستار) مورد بررسی قرار می­‌گیرند. نمونه­‌های مورد بررسی نیز آثاری از قرن نوزدهم میلادی تا امروز، و از مکاتب ادبی کلاسیک تا ادبیات مدرن و پست­‌مدرن را شامل می­‌شوند. در انتهای دوره، هنرجویان ترجمه و تمرین شخصی خود را براساس کتاب­‌های تعیین­‌شده ارائه خواهند داد.

•  فلسفه به روایت سینما ( دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه)

همواره به فلسفه به عنوان رشته‌ای سخت و انتزاعی که تنها می‌تواند دغدغۀ فیلسوفان و دانشجویان فلسفه باشد، نگریسته شده است. اما زندگی هر انسانی، خواه ناخواه با فلسفه عجین است و دوری از فهم فلسفه توانایی‌ها و مهارت‌های عمومی و تخصصی آدمیان را برای درست زندگی کردن، پایین می‌آورد. سینما از آن جهت که به شیوه ای انضمامی و ملموس، داستان‌هایی از زندگی آدمیان را روایت می‌کند، می تواند محمل مناسبی باشد تا بتوان کسانی که سینما را دوست دارند با فلسفه آشتی داد و به شیوۀ آسان‌تری به آنان فلسفه را آموخت. دورۀ فلسفه به روایت سینما که با چنین هدفی طرح ریزی شده در فاز اول خود، در شش جلسه، به شرح زیر انجام می‌گیرد:

جلسۀ نخست فلسفه چیست: در این جلسه تلاش می‌شود تعریف‌هایی از جهات مختلف، از فلسفه داده شود و اهمیت و کاربرد فلسفه در زندگی روزمره بررسی شود.

جلسۀ دوم رابطۀ فلسفه و سینما: در این جلسه تلاش می‌شود نظریه‌های مختلفی که در مورد رابطۀ سینما و فلسفه داده شده است بررسی شود. دربارۀ اهمیت فهم فلسفه توسط سینما سخن گفته شود و اینکه چگونه تعمق در فیلم‌ها می تواند توانایی درک فلسفی ما را از امور جهان بالا ببرد.

جلسۀ سوم افلاطون و سینما 1: در این جلسه تلاش می‌شود دیدگاه افلاطون دربارۀ حقیقت (تمثیل های غار و خط) به طور خلاصه تشریح شود و فیلم سینما پارادیزو ساختۀ جوزپه تورناتوره بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

جلسۀ چهارم افلاطون و سینما 2: در این جلسه تلاش می‌شود دیدگاه افلاطون دربارۀ حقیقت (تمثیل‌های غار و خط) به طور خلاصه تشریح شود و فیلم هفت ساختۀ دیوید فینچر بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

جلسۀ پنجم ارسطو و سینما 1: در این جلسه تلاش می­شود بخش‌های مهمی از نظریۀ فلسفی درام ارسطو(هامارتیا، اتوس، کاتارسیس) در رسالۀ فن شعر او تشریح شود و فیلم انیمیشن کوکو بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

جلسۀ ششم ارسطو و سینما 2: در این جلسه تلاش می‌شود بخش‌های مهمی از نظریۀ فلسفی درام ارسطو (هامارتیا، اتوس، کاتارسیس) در رسالۀ فن شعر او تشریح شود و فیلم راه کارلیتو اثر برایان دی پالما بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

جلسۀ هفتم دکارت و سینما: در این جلسه تلاش می­شود دو برهان اصلی دکارت در نفی تجربۀ حسی برای ادراک حقیقت (برهان رویا و برهان شیطان فریبکار) در کتاب تأملات تشریح شود و فیلم مظنونین همیشگی اثر برایان سینگر بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

جلسۀ هشتم کانت و سینما: در این جلسه تلاش می‌شود شیوه‌ای که کانت برای فهم حقیقت از طریق مقوله بندی عقلی تجربه‌های حسی بیان می‌کند تشریح شود و فیلم پنجرۀ عقبی اثر آلفرد هیچکاک بر این مبنا مورد تأمل قرار گیرد.

در صورتی که این کلاس در دوره های بعد بتواند امتداد یابد، فیلسوفان پست‌مدرن (دریدا، فوکو، لیوتار، بودریار) با همین شیوه مورد تأمل قرار خواهند گرفت.

•  درسگفتارهایی در جامعه شناسی هنر و ادبیات (2): درباره وجوه رهایی بخش رمان رئالیستی و تئاتر اپیک

(دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

اینکه کدام مدیوم ها و ژانرهای هنری می توانند به کار رهایی جامعه از بند انقیاد بیایند از پرسش های مهمی است که جامعه شناسی هنر و ادبیات انتقادی همواره به آن مشغول بوده است. ایده هنر برای رهایی جامعه اصولا ایده ای انتقادی است و ناظر به این واقعیت است که انسان می تواند به میانجی مواجهه اثر هنری در خود نوعی توان کنش گری برسازنده ایجاد کند. و این در برابر انفعال و پذیرندگی ای قرار می گیرد که مواجهه غیر انتقادی و منفعلانه با اثر هنری در مخاطب ایجاد می کند.

در این درسگفتار به دو ژانر در دو مدیوم ادبیات و تئاتر خواهیم پرداخت.  ژانرهایی که به دلایلی که برخواهیم شمرد  بیش از سایرین این توان را دارند تا آن مواجهه ای را که در خود نوعی توان کنش گری برسازنده ایجاد می کند پدید آورند. این دو ژانر یکی رمان رئالیستی و دیگری تئاتر اپیک است.

این دو، وجوه اشتراک بسیاری دارند. بیان این وجوه اشتراک و البته مقایسه آنها برای تشخیص تفاوت های کلیدی شان از جمله کارهایی است که در این درسگفتار انجام خواهیم داد. این کار را با ارجاع مدام به بهترین نمونه های رمان رئالیستی و تئاتر اپیک خواهیم کرد. در کنار این ارجاع ها و برای تفسیر نمونه هایی که از آثار شاخص برگزیده ایم از دیدگاه های گئورگ لوکاچ و والتر بنیامین نیز بهره های بسیار خواهیم گرفت.

•  مقدمه ای بر منطق دال ها در روانکاوی ( دپارتمان روانکای آکادمی شمسه)

ژاک لکان منطق معینی را برای ناخودآگاه در روانکاوی بنا نهاده است، بدان معنی که از اصل امتناع تناقض حمایت می­کند اما اصل طرد شق ثالث را رد می‌کند. در حقیقت چالش اصل طرد شق ثالث که توسط ریاضیات شهود گرا شناسایی شده،  فراتر از منطق ریاضی است. در عوض هر کجا که مجموعه­های نامحدودی به ویژه در حوزه منطق دال ها نقش ایفا می‌کنند پژواک های شهود گرایی وجود دارد. در این دوره برآنیم تا با معرفی مقدماتی ریاضیات شهود گرا به تفصیل منطق دال ها از منظر روانکاوی بپردازیم.

•  نظریه اجتماعی، هنر و سیاست ( دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

در این کارگاه آموزشی سعی داریم تا در خلال 15 جلسه به بررسی و تحلیل رابطۀ میان حوزه‌های سه گانۀ نظریۀ اجتماعی، هنر و سیاست بپردازیم. این مهم را از طریق ارائه رئوس عمدۀ مطالب و مفاهیم و نظریه­‌ها و الگوهای تحلیلی و تبیینی موجود در هریک از این حوزه­‌ها پی خواهیم گرفت.

ابتدا در سه جلسه به تعریف این سه حوزه از منظر پارادایم‌­های علمی – آکادمیک مبادرت خواهیم کرد. سپس نظریۀ اجتماعی را در برشی تاریخی از منظر نظریۀ اجتماعی ­_کلاسیک، مدرن و پست مدرن مورد بررسی قرار خواهیم داد.

الگوهای نظری  پارادایم ­های جا افتاده و مستقر در عرصۀ هنر را نیز با ترسیم و تدوین و ارائه مهم­ترین نظریه­‌های مربوط به هنر، مانند: نظریۀ نهادینۀ هنر (جرج دیکی)، نظریۀ بیانی یا اکسپرسیونیستی هنر، نظریۀ ادراکی _ شناختی هنر، نظریۀ بازنمایانۀ هنر( نظریۀ محاکات، (تقلید امر واقع)، نظریۀ صورت معنادار(کلایو بل)، نظریۀ ایدئالیستی هنر(کالینگوود)، نظریه شباهت خانوادگی( لودویگ ویتگنشتاین) و …. دنبال خواهیم کرد.

از آنجا که در قرن بیستم شاهد گسترش و افزایش جایگاه، اهمیت، نقش و کار ویژه­های هنر و زیبایی شناسی در فلسفۀ قرن بیستم بطور عام هستیم و به وضوح شاهد آن بوده و هستیم که معضل زیبایی شناسی بار دیگر به مضمون محوری فلسفه و نظام­های فکری و فلسفی تبدیل شده است، لذا یکی از مواردی که در کارگاه حاضر به آن پرداخته خواهد شد، توجه به شرایط و وضعیت یا مرحلۀ پیشا تاریخ مباحث معاصر است.

لذا در راستای نیل به این مهم به تاسی از نظریه پردازان انتقادی مکتب فرانکفورت (نسل دوم) شش موضوع و موضع محوری  کانونی زیبایی شناسی فلسفی قرن بیستم را مورد بحث و بررسی قرار خواهیم داد.

این شش موضع فلسفی درباره‌­ی زیبایی شناسی عبارتند از: پراگماتیسم جان دیوئی ، انسان شناسی فلسفی ( آرنولد گهلن)، مارکسیسم ساختاری گئورگ لوکاچ، فنومنولوژی(پدیدارشناسی) (مارتین هیدگر، اسکاربکر)، سمیوتیکس یا نشانه شناسی (میخائیل باختین)، و بالاخره نظریه انتقادی( والتر بنیامین، تئودور آدورنو)، در جریان طرح مطالب فوق، مباحث تحلیلی و تبیینی با مضامین، مفاهیم، نظریه­‌ها و رویکردهای عام در عرصه سیاست (به مثابه علم) را نیز مورد توجه قرار خواهیم داد. در این راستا، کلیاتی در تعریف و تحلیل سه‌­گانه‌­های گفتمان سیاست (اندیشه سیاسی، فلسفه سیاسی و نظریه سیاسی) و مفاهیم کلیدی موجود در این گفتمان مانند: قدرت، اقتدار، مشروعیت، جامعه مدنی، آزادی، دموکراسی، برابری، عدالت، دولت، حکومت، حاکمیت و …. ارائه خواهیم کرد و برمناسبات موجود میان این مفاهیم و هنر و زیبایی شناسی تاکید و تمرکز خواهیم نمود.

فهرست کلی مطالب جلسات کارگاه آموزشی

ترم نخست

جلسه نخست: نظریه اجتماعی : چیستی و چرایی

– سرشت، خاستگاه و معنای “نظریه”

– مفهوم “علم” و جایگاه علوم اجتماعی

– روش و روش شناسی(متد، متدولوژی) در تحقیقات و پژوهش های علوم اجتماعی

– سرشت و کار یژۀ ” نظریه اجتماعی”

– “امر واقع”، “ارزش”، “عینیت”

– مناسبات نظریۀ اجتماعی با سایر نظریه­ها و رشته­ها

– رابطۀ نظریه اجتماعی با نظریه سیاسی و فلسفۀ سیاسی

– رابطۀ نظریۀ اجتماعی و هنر و ادبیات

– رابطۀ نظریۀ اجتماعی و انسان شناسی، تاریخ، فلسفه، الهیات

– رابطۀ نظریۀ اجتماعی و روان شناسی

جلسه دوم: نظریه اجتماعی و نظریۀ جامعه شناسیک ( شباهت­ها و تفاوت­ها)

– نظریه جامعه شناسیک در مقابل نظریه اجتماعی

– تاریخچه نظریه­های جامعه شناسیک

– مسائل و موضوعات نظری محوری ( پرسش­های سه گانه)

– سه تقابل دوگانۀ عمده ( ذهنیت+علیت، ساختار+کارگزار، همزمانی+درزمانی)

جلسه سوم: نظریۀ اجتماعی کلاسیک (سنت و مدرنیته:سنتی چیست؟ مدرن چیست؟)

– ظهور و بربالیدن انواع مدرنیته (فرهنگی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی)

– نظریه اجتماعی در قرن نوزدهم

– اقتصاد سیاسی و فایده گرایی (آدام اسمیت و جرمی بنتام)

– لیبرالیسم و جامعه مدنی ( جان استوارت میل، الکسی دوتوکوویل)

پوزیتیویسم ( اگوست کنت، هربرت اسپنسر)

– الیتیسم (نخبه گرایی): موسکا، پارتو، میخلز

جلسه چهارم: نظریۀ اجتماعی کلاسیک

– کارل مارکس و امیل دورکیم

– ماکس وبر و گئورگ زیمل

ترم دوم

جلسه نخست: نظریۀ اجتماعی مدرن و نظریه اجتماعی پسامدرن

–کارکردگرایی

– تفسیرگرایی

– تعامل گرایی نمادین

– نظریۀ هرمنیوتیک

– نظریۀ گفتمان

– پیشگامان نظریه پست مدرنیسم

– پست مدرنیسم در فرایند تحول تاریخی

– لیوتار: مشروعیت  پایان روایت کلان

– ژان بودریار: جامعه مصرفی

– فردریک جیمسن

جلسه دوم: مارکسیسم غربی و نقد ایدئولوژی

– لوکاچ و کارل کرش: شیئی شدگی و مواضع پرولتاریا

– گرامشی: نظریۀ هژمونی

– نظریه انتقادی جامعه: مکتب فرانکفورت

– صنعت فرهنگ

– والتر بنیامین: اثر هنر در عصر بازتولید ماشینی، افول”هاله”

– یورگن­ها برماس: رهایی و حوزه­ی عمومی

جلسه سوم: نظریۀ اجتماعی روان کاویک و هنر

– فروید: سرکوب: تمدن، عقده­ی ادیپ

– روان کاوی پسا فرویدی

– روان کاوی ساختارگرایی فرانسوی: ژاک لکان و مکتب وی

جلسه چهارم: نظریه­ی اجتماعی فمینیستی

– زنان در نظریه­ی اجتماعی کلاسیک: محروم سازی و طرد زنان از قلمرو امر اجتماعی

– موج های چندگانه فمینیسم

– زنان و خونریزی اجتماعی: کار، تولیدمثل، جنسیت

– فمینیسم و مارکسیسم

– مدرنیته به مثابه یک سازۀ جنسیتی شده

ترم سوم

جلسه نخست: ایدئالیسم آلمانی و زیبائی شناسی آلمان در قرن نوزدهم

– کانت: تحلیل قوۀ حکم زیباشناسیک

– دیالکتیک قوۀ حکم (داوری) زیباشناسیک

– هگل: مبانی و اصول و قواعد زیبایی شناسی

جلسه دوم: پدیدار شناسی و هرمنیوتیک در قلمرو هنر

– مارتین هیدگر: خاستگاه اثر هنری

– دنیای شیئ زیباشناسیک (گاستن باشلارد)

– هانس گئورگ گادامر: زیبایی شناسی و هرمنیوتیک

– جانی واتیمو: مرگ یا افول هنر

جلسه سوم: مارکسیسم و نظریه انتقادی

– گئورگ لوکاچ: جزئی نگری خاص به مثابه مقولۀ کانونی زیبایی شناسی

– تئودور آدورنو: هنر پست، هنر والا

– هربرت مارکوزه: بعد زیباشناسیک

جلسه چهارم: مدرنیسم و هنر

– والتر بنیامین: اثر هنری در عصر باز تولید ماشینی

– ارنست بلوخ: توهم هنری به مثابه روشنگری پیشاپیش مرئی

– تجربۀ اصیل (موریس بلانشو)

ترم چهارم

جلسه نخست: پسا ساختارگرایی و پسامدرنیسم

– ژرژ باتای: قداست، شهوت و تنهایی (خلوت)

– ژاک دریدا: تلخیص ( کوته شده)

– پل دومان: مقاومت در برابر نظریه

– ژان­ _ فرانسوا لیوتار: امر والا و آوانگارد (پیشتاز)

جلسه دوم: روانکاوی و فمینیسم

– زیگموند فروید: امرناآگاه

– ژاک لکان: نگاه خیره به مثابه خرده شیئ( Objet Petita)

– هلن سیکسوس: آخرین نقاشی یا تصویر (پرتره) پروردگار

– ژانت ولف: زنان پرسه زن نامرئی

جلسه سوم: مناسبات دیالکتیک هنر و سیاست: ارزش زیباشناسیک و ارزش سیاسی

– مناسبت ارزشی و بیطرفی ارزشی

– پژوهش هنری لیبرال – اومانیستی

– چالش ها و انتقادات سوسیالیستی

– چالش ها و انتقادات فمینیستی

– چالش ها و انتقادات پسا استعمار

– نظریه اجتماعی، سیاست و زیبایی شناسی

•  درآمدی بر تاریخ ادبیات داستانی و نمایشی معاصر ایران ( دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه)

ترم اول: ادبیات در روزگار تجددگرایی پیش از مشروطه

ادبیات داستانی و دراماتیک مدرن در ایران سابقه‌­ای حدود صد الی صد و پنجاه ساله دارد. در این درس­گفتارها، به روند تاریخیِ پیدایش، پیشرفت و تحول­ ادبیات در این برهۀ زمانی نگاهی خواهیم داشت، و آثار شاخصِ مهم­ترین نویسندگان و نمایشنامه‌­نویسان معاصر ایران با نگاهی تحلیلی و انتقادی مورد بررسی قرار خواهند گرفت.

در نخستین درس­گفتارهای دورۀ بیان­ شده، دربارۀ زمینه‌­های تجددگرایی فکری، ادبی و هنری در دوران پیش از مشروطه به‌ ­ویژه دوران پادشاهی ناصرالدین شاه قاجار بحث خواهد شد، و ویژگی­‌های اندیشه­‌ها و آثار برخی از اولین نویسندگان تجددگرا تحلیل خواهد گردید. از جمله این نویسندگان و اندیشمندان می­‌توان به این افراد اشاره نمود: عبدالرحیم طالبوف، میرزا حبیب اصفهانی، زین­ العابدین مراغه­ای، میرزا ملکم­ خان ناظم­الدوله، میرزا آقاخان کرمانی، محمد هاشم آصف رستم‌ ­الحُکَما، و نیز دو تن از پایه‌­گذاران «تیاتر» در ایران، میرزا فتحعلی آخوندزاده و میرزا آقا تبریزی.

جلسه نخست: زمینه‌­های تاریخی، سیاسی و اجتماعیِ تجددگرایی ادبی در دوران پیشا‌مشروطه

جلسه دوم: زمینه‌­های هنری و ادبی تجددگرایی در عصر ناصری

جلسه سوم: ریشه‌‌­ها و سرآغازهای ادبیات داستانی مدرن ایران

جلسه چهارم: تیاتر در عصر پیشا مشروطه­