برنامه آموزشی کلاس‌‌های آزاد تخصصی هنر و علوم انسانی مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

(ترم زمستان 1401)

سرفصل کلاس‌‌های مؤسسه پژوهشی، آموزشی و مطالعاتی آکادمی شمسه

مطالعات میان رشته ای هنر غرب (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

۱.اصلاح گران، احیاگران سنت شمایلی هنر غرب

۲.تبین مفهوم هنر و زیبایی در رسائل و مکتوبات کارگاهی فرهنگ غرب

۳. تجربه گرایان و نهضت آرمانزدایی در نقاشی عصر مدرن.

سوژه انقلاب در آینه‌ی جامعه‌شناسی هنر و ادبیات ایران(دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه)

هنر و زیبایی‌شناسی تنگاتنگِ مناسبات اجتماعی، در یک رابطه‌ی دیالکتیکی، ساخته‌ و پرداخته می‌شوند. اگرچه اشکال گوناگون هنری، زمینه‌ی ظهور و بروز خلاقیت‌های فردی‌اند، در عین حال، حاوی عنصری جمعی‌اند. شعر و ادبیات، سینما، موسیقی، تئاتر، عکاسی و غیره نه‌تنها انعکاسی از شور و احساسات به‌غایت فردی‌اند، بلکه، متضمن نهادهای طبقاتی، قومی و ملی‌اند. هدف از این درس‌گفتار ارائه‌ی مطالب مرتبط با جامعه‌شناسی هنر و ادبیات در ایران، با تأکید بر مفاهیم جنبش‌های اجتماعی، آگاهی طبقاتی و سوژه انقلاب در طی 4 جلسه با عناوین ذیل است:

• دیالکتیک جامعه و هنر
• جنبش‌های اجتماعی
• آگاهی طبقاتی
• فیگور هنری سوژه انقلاب

منبع اصلی

لوکاچ، گئورگ. تاریخ و آگاهی طبقاتی، ترجمه‌ی محمدجعفر پوینده، تهران: انتشارت بوتیمار.

هنر قاجار و پهلوی؛ به نگری و بازنگری (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

• منظر نخست: نیمه اول عهد قاجار ؛ باززایی شکوه آرمانی (سه جلسه)
• منظر دوم: نیمه دوم عهد قاجار؛ واقعیت های اجتماعی (سه جلسه)
• منظر سوم: نیمه اول سده اخیر؛ دغدغه هنر ملی (سه جلسه)
• منظر چهارم: نیمه دوم سده اخیر؛ به سوی هنر فرا ملی (سه جلسه)

قرائت و تفسیر پدیدارشناسی روح هگل / ترم نخست: پیشگفتار (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

پدیدارشناسیِ روحِ هگل را نردبانِ صعود به «دانشِ مطلق» لقب داده‌اند. هگل در این کتابِ مُعظَم شرح می‌دهد که چگونه «آگاهیِ طبیعی» هرگونه تقابل و بیگانگی با برابرایستای خود را در «راهِ نومیدی و شکست» رفع می‌کند و عاقبت به آگاهیِ مطلق، یعنی نامحدود، بدل می‌شود. هدف از این دوره، که به چندین ترم تقسیم می‌شود، قرائت، شرح و تفسیرِ کلمه به کلمه‌ی این متن است با تکیه بر خودِ متن و همچنین با بهره‌گیری از مهم‌ترین مفسرانِ فلسفه‌ی هگل. ترمِ نخستِ این دوره را، که امید است بدون وقفه تداوم یابد، به «پیشگفتارِ بزرگِ» هگل بر پدیدارشناسیِ روح اختصاص داده‌ایم.

تعارضات عقل محض نزد کانت (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

A406/B433_A460_B489

کانت در بخش دیالکتیک کتاب نقد عقل محض می‌خواهد نشان دهد که کاربرد عقل فراتر از محدوده تجربه ، منجر به دانشی معتبر نمی‌شود و به همین دلیل متافیزیک باطل است. او کل قلمرو متافیزیک سنتی را به سه حوزه نفس‌شناسی، جهان‌شناسی و خداشناسی تقسیم می‌کند و  نشان می‌دهد که مفاهیم و استدلال‌های عمده مطرح در این حوزه‌ها معتبر نیستند. بخش تعارضات ، یا آنتی‌نومی‌ها : قضایای جدلی‌الطرفین، به جهان‌شناسی متافیزیکی اختصاص دارد و در آن کانت نشان می‌دهد که عقل در پاسخ به پرسش‌های جهان‌شناختی گرفتار جدل می‌شود یعنی می‌تواند به سود پاسخ‌های نقیض با هم استدلال کند یا هر دو پاسخ نقیض را رد کند. کانت در انتهای این بخش راه خروج از این سرگردانی عقل را نیز نشان می‌دهد.در این دوره این تعارضات  بر اساس متن کتاب نقد عقل محض شرح داده می‌شوند.

خوانش اخلاق ارسطو (ترم دوم: خوبی­های اخلاقی) (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

بنا بر فهمِ یونانی از سرشت زندگی، بهزیستی و سعادت مستلزم برکشیدن خویش به ساحت هماهنگی نیروهای متقابل هستی و حیات است. برکشیدنی که به تناسب و به­‌جا بودن می­‌انجامد. در افق پیوند لوگوس و فوسیس، شخص می­تواند با فرونِیسیس بسنجد و دریابد که بهترین کارهای قابل‌­انجام کدام است. این سنجش، نظر به فرجامِ حیات دارد که سعادت است و با خوب زیستن، خوب کنش‌­کردن یا خوب بودن معنا می­‌شود. در این میان، چنان­که ارسطو می‌­گوید، خوبی آدمی به دو چیز تعلق دارد: دیانویا (نظرورزی) و اِثیکِیس (اخلاق)؛ دومی زمینه­ ساز وصول به اولی است و برای آن خواسته می­ شود. بنابر تعریف، خوبی اخلاقی همانا کیفیت بهترین مواجهه با لذت­‌ها و دردها است که به میزانی و موزونی حیات می­‌انجامد. ازاین­‌رو، خوبی اخلاقی همان عدالت در گسترده­‌ترین معنای آن است و فرونِیسیس حالت ذهنی کسی است که در مواجهه با موقعیت‌­های حیات تأمل می‌­کند، برنامه می­‌ریزد و امر خود را تدبیر می­‌کند تا تمامیت زندگانی­‌اش را خوب سازد. حاصل این تأمل و تدبیر، مجموعه­‌ای از خوبی­‌های اخلاقی است که در ترم دوم از درس­گفتارهای «خوانش اخلاق ارسطو» بدان‌­ها خواهیم پرداخت.

• جلسه نخست: درآمدی بر خوبی اخلاقی
• جلسه دوم: درباب لذت و درد
• جلسه سوم: شجاعت و خویشتن‌داری
• جلسه چهارم: عدالت و انصاف
• جلسه پنجم: کرامت و مناعت
• جلسه ششم: طمأنینه و صبر

کارگاه تجزیه و تحلیل نمایشنامه (دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه)

تحلیل و بررسی نمایشنامه های یاسمینا رضا نمایشنامه نویس فرانسوی

اضطراب (دپارتمان روانکاوی آکادمی شمسه)

روانکاوی به ما می آموزد که اضطراب یک سیگنال است به طوریکه سوژه مضطرب سعی می کند آنرا مهار کند. چیزی که سوژه مضطرب را تهدید می کند مربوط به  انتظارات او  نیست، بلکه مساله این است که اضطراب متوقف نمی شود. فروید تصریح می کند که اضطراب در دو نکته نهفته است، و آن اینکه موضوع به جای بیرونی بودن، درونی است و دوم اینکه آگاهانه تشخیص داده نمی شود. در تداوم فروید، لکان تأثیر اساسی در تجدید نظر مفاهیم فرویدی در مورد اضطراب داشت.  لکان عناصر کار فروید را تحت‌ عنوان ماتریسی از اضطراب مطرح می‌کند، سپس دال های دیگری را در این ماتریس قرار می دهد. در این دوره برآنیم تا جایگاه اضطراب را از منظر روانکاوی بررسی کنیم و در نهایت، اهمیت شیوه ها و رویکردهای  کلینیکی سوژه مضطرب را مطرح کنیم.

فلسفه ی فیلم( دپارتمان هنرهای نمایشی آکادمی شمسه )

ترم چهارم: روایت در فیلم

1. چیستی روایت (narrative)
2. انواع روایت: قصّه (story) و داستان (fiction)
3. سیر روایت: خطّی و غیرخطّی
4. نظرگاه راوی (point of view)
5. روایت سینمایی: ساختار سه‌پرده‌ای (three-act-structure) و…

کارگاه روش‌تحقیق و مقاله‌نویسی هنر ( دپارتمان هنرهای دیداری آکادمی شمسه)

1. آشنایی با مفاهیم و آسیب‌شناسی پژوهش و تولید متن علمی درباره هنر.(۱ جلسه)
2. آشنایی با روش تحقیق کمی و کیفی برمبنای طرح‌نامه‌نویسی. (۴ جلسه)
3. تمرین و اصلاح طرح‌نامه دانشجویان.(۲ جلسه)
4. اعتبار سنجی نشریات علمی در حوزه هنر و مقررات مربوط به چاپ مقاله. (۱ جلسه )
5. آموزش اصول نگارش مقالات هنر. (۳ جلسه)
6. تحلیل و نقد مقالات علمی و هنری. (۲ جلسه)
7. تمرین مقاله نویسی. (۲ جلسه)

تجربه و طبیعت جان دوئی (دپارتمان فلسفه آکادمی شمسه)

کتاب Experience and Nature که در سال 1925 منتشر شد، گسترده ترین و جامعترین تقریر مابعدالطبیعۀ جان دویی به شمار می­رود. شیوۀ دویی در نگارش، بر جعل واژگانی بی سابقه و مهابت انگیز استوار نیست و همین آشنایی اولیه با واژگان کتاب، راه را بر سهل انگاری خواننده و از دست دادن محتوای در حال تکوین آن اصطلاحات باز می کند. در شیوۀ نگارش دویی، ظاهر آشنای واژگان کتاب تنها سرآغازی است برای راه یافتن به جریان تطوّر و تدقیق معنایی که در طی کاربرد در کتاب تجربه و طبیعت مضمونی اصطلاحی و فنّی به خود می­گیرد. با وجود بازنگری دویی در سال 1929 برای ویراست دوم، برخی از شارحین معتقدند که دویی نتوانست برای مضمون محوری اندیشۀ خود و کتاب تجربه و طبیعت، یک صورت‌بندی مکفی فراهم کند و در آثار مهم بعدی همچون Logic: The Theory of Inquiry [1938] و هنر به منزلۀ تجربه (Art as Experience [1934]) بسیاری از اندیشه­‌های کلیدی آن را بازنگری کرد. فارغ از ظرافت‌ها و اختلافات تفسیر نزد مفسّران، تلاش دویی در این کتاب را می­‌توان متمرکزترین و جامع ترین تلاش وی در مجموعۀ سترگ 37 جلد آثار انتقادی دویی قلمداد کرد. مؤلّفه­‌های اساسی این مابعدالطبیعه، تفسیری بدیع و انقلابی از مفهومی دست فرسود همچون تجربه، احیاء مفهوم طبیعت در نسبت با مفهوم ضیقتر آن که متناسبتر با علوم طبیعی به خصوص فیزیک است و نقدی ریشه ای بر رهیافتی فکری در طول تاریخ فلسفه است که دویی به تبع برگسون آن را اصالت اندیشه (Intellectualism) می‌خواند. از نظر تاریخی، این کتاب پیش از هستی و زمان هایدگر(1927) منتشر شده و فارغ از تأثیر و تأثّرهای تاریخی که نیازمند پژوهشی گسترده­‌تر و از جنسی متفاوت است، شباهت‌ها و توازی زیادی با مضامین نیمۀ اول هستی و زمان هایدگر یا همان تحلیل نحوۀ بودن دازاین دارد. ریچارد رورتی در شطحی تکان دهنده در کتاب تأثیرگذارش فلسفه و آئینۀ طبیعت، دویی را در کنار هایدگر و ویتگنشتاین بزرگترین فیلسوفان قرن بیستم تلقّی کرده است. همچنین شارحی همچون Victor Kestenbaum بر قرابت مضامین اندیشۀ جان دویی و مرلوپونتی تأکید کرده است. عطف توجّه به امر انضمامی در عکس العمل به سیطرۀ رهیافت دقیق علمی و تلاش برای تأسیس دوبارۀ رابطۀ این بعد انضمامی و زندۀ حیات انسان، از یک سو، و علوم دقیقه از سوی دیگر، تلاش و دغدغه­‌ای فراگیر در اروپا و آمریکا از حدود نیمۀ قرن نوزدهم است. در عین حال، مورخان اندیشه می‌توانند ریشه های این سرکشی و طغیان را تا حتی پیش از این، و تا نیمۀ اول قرن نوزدهم در اندیشۀ رمانتیک‌های بعد از کانت پیگیری کنند.

پراگماتیسم علاوه بر تقدّم تاریخی در پیش کشیدن این دغدغه در مقایسه با جریان‌هایی در قرن بیستم همچون اگزیستانسیالیسم، در اندیشۀ دویی، صورتی بلیغ و صریح از نقد علم مبتنی بر فلسفۀ حیات را صورت‌بندی می‌کند. این دوره به تقریر این رهیافت پراگماتیستی به وجود انسان و شئون مختلف حیاتش، در مشایعت با اثر بزرگ جان دویی می­‌پردازد. علاوه بر مطالعۀ از نزدیک متن کتاب تجربه و طبیعت، این دوره با رجوع به مقالات دیگری از جان دویی و استفاده از اشارات برخی شارحان، برای پرتوافکنی به مضمون این کتاب سهل و ممتنع تلاش می­‌کند. مقالات مستقل جان دویی، همگی در دو جلدی The Essential Dewey به ویراستاری Larry Hickman و Thomas Alexander در دسترس خواهد بود. متن اصلی دوره، دو ویراست 1925 و 1929 کتاب تجربه و طبیعت یا جلد اول از چاپ انتقادی Collected Works of John Dewey، از انتشارات Southern Illinois University  با نام The Later Works of John Dewey, Volume 1, 1925 – 1953: 1925, Experience and Nature در دسترس شرکت کنندگان خواهد بود.

طرح درس دوره

جلسۀ اوّل: فصل اوّل از ویراست اوّل1925 ، “Dewey’s Denotative-Empirical Method” by Tom Alexander

جلسۀ دوم: فصل اوّل از ویراست دوم1929 ، “Nature in Experience”

جلسۀ سوم: فصل دوم، “Philosophy’s Search for the Immutable”

جلسۀ چهارم: فصل سوم، “Does Reality Possess a Practical Character?”

جلسۀ پنجم: فصل چهارم، “The Subject Matter of Metaphysical Inquiry”

چلسۀ ششم: فصل پنجم، “Time and Individuality”

جلسۀ هفتم: فصل ششم

جلسۀ هشتم: فصل هفتم، “Qualitative Thought”

جلسۀ نهم: فصل هشتم، “The Existential Matrix of Inquiry: Cultural”

جلسۀ دهم: فصل نهم، “Philosophy and Civilization”

جلسۀ یازدهم: فصل دهم، “Creative Democracy—The Task Before Us”

جلسۀ دوازدهم: جمع بندی

عصرباروک؛ وضعیت باروکی (دپارتمان هنرهای تجسمی آکادمی شمسه)

🔹بخش اول : باروک  تفکر و فرهنگ و سبک هنری، در  اروپا در حد فاصله  ۱۶۰۰ تا ۱۷۵۰ است./ عصرباروک عصر فلسفه‌مدرن، از هم‌ گسیختگی  وحدت مسیحیت ، اصلاحات و ضد اصلاحات دینی و اجتماعی./ باروک در تقابل با نظم کلاسیک رنسانسی./ باروک و  دو رویکرد  دینی و سیاسی در هنر: کاتولیک شکوه‌مند اشرافی / پروتستانیسم  روزمره‌ میان مایه./ سبک باروک، حرکت و هیجان همراه با جزئیات. عصر درام، تولید انبوه مجسمه، نقاشی، معماری، ادبیات، رقص و موسیقی./ تأثیر فلسفه دکارت بر represetion بازنمایی در هنر باروک و ظهور رسانه مدرنِ “رنگ و روغن.

‏Vanities

ونیتی ها : ظهور نقاشی طبیعت بی جان و انبوه سازی تک چهره و نقاشی تاریخی./ بررسی منتخب آثار  استادان باروک : ولاسکوئز ، کاراواجو، روبنس، رامبراند ، ورمیه، پوسن ، برنینی و … / تحلیل آثار بر اساس نظریه پردازان مانند هانریش ولفلین(شکل‌گرایانه ) ، سوتلانا آلپرس ( مارکسیسم ) میشل‌فوکو ( پسا_ساختارگرایی)

🔹بخش دوم ‏Contemporary Barouqe

• باروک معاصر : “درام فوق العاده ، کنتراست بالا ” باروک معاصر جنبش “اغراق، و نجابت  بی شرم ‌”. / مروری بر آثار  سارا شی، دیوید التمجد ،  لی بل ، تریسی میلتون ، لوک تویمنز  و…