درآمدی بر پراگماتیسم

(مسائل و آموزه های بنیادین)

دپارتمان جامعه شناسی آکادمی شمسه

مدرس : دکتر محمدرضا اسمخانی

پراگماتیسم سنت فلسفی­ ای است که می ­کوشد با گذر از دو موضع ایدئالیسم و پوزیتیویسم، و با تکیه بر مفاهیمی همچون «کنش/عمل» و «پرکتیس»، مسیر جدیدی برای فلسفه ­ورزی فراهم کند. ازاین‌رو، «اثربخشی»، «پیامدها»، و یا «پاسخگوییِ» ایده‌­ها- در سطوح فیزیکی، روانی، و اجتماعی- به­‌منزلۀ معیارهای حقیقت، معقولیت، یا توجیهِ آنها تلقی می­‌شود. از مضامین مشترکِ موردنظر پراگماتیست­‌ها می‌­توان به اعتقاد به سرشت «سیالِ» واقعیت، ضددکارت­گرایی، ضدمبنا‌گرایی، ضدبازنمودگرایی، فرارَوی از «نظریۀ مطابقتی صدق»، مقابله با هرگونه دوگانه­‌انگاری ازجمله دوگانۀ واقعیت-ارزش، و میراث کانتیِ تأثیرپذیریِ اُبژۀ شناخت از سوژۀ شناسا (و علائق و نیازهایش)، اشاره داشت.

هدف اصلی این دوره، مروری موضوعی-محتوایی بر مسائل و آموزه­‌های بنیادینِ اَدوارِ اصلیِ این سنت فلسفی است: دورۀ «کلاسیک» (پرس، جیمز، دیوئی، مید)، «منطقی-تحلیلی» (کواین، دیویدسن)، «نئوپراگماتیسم» (رورتی، پاتنم، برندم، برنشتاین)، و «پراگماتیست­‌های نوین» (هاک، هوکوی، میساک). تلاش بر این است که طیف متنوعِ مواضع و آموزه‌­های ایشان با عطف نظر به چند حوزۀ اصلیِ فلسفۀ نظری (هستی‌­شناسی، معناشناسی، معرفت­‌شناسی) و فلسفۀ عملی (فلسفۀ اخلاق/سیاست، و فلسفۀ آموزش) روایت شود.

منابع لاتین

• Haack, S. and Lane, R. (eds.), 2006. Pragmatism, Old and New: Selected Writings, Amherst NY: Prometheus.
• Misak, C.J., 1999. Pragmatism, Calgary: University of Calgary Press.
• Murphy, J.P. 1990. Pragmatism from Peirce to Davidson, Boulder: Westview Press.
• Putnam, H., 1994. Pragmatism, Oxford: Blackwell.
• –––, 2002. Collapse of the Fact/Value Dichotomy and Other Essays, Cambridge MA: Harvard University Press.
• –––, 2004. Ethics without Ontology, Cambridge MA: Harvard University Press.
• Putnam, H. and Putnam, R.A., 2017. Pragmatism as a Way of Life: The Lasting Legacy of William James and John Dewey, D. Macarthur (ed.), Cambridge MA: Harvard University Press.
• Rorty, R., 1980. Philosophy and the Mirror of Nature, Oxford: Blackwell.
• –––, 1982. The Consequences of Pragmatism, Sussex: Harvester.
• Scheffler, I., 1986. Four Pragmatists, London: Routledge.
• Shusterman, R.,1997. Practicing Philosophy: Pragmatism and the Philosophical Life, New York: Routledge.
• Talisse, R., 2008. A Pragmatist Philosophy of Democracy, London: Routledge.
• Talisse, R. and S. Aikin (eds.), 2008. Pragmatism: A Guide for the Perplexed, London: Continuum.

منابع فارسی

• پ‍راگ‍م‍ات‍ی‍س‍م‌، وی‍ل‍ی‍ام‌ ج‍ی‍م‍ز؛ ت‍رج‍م‍ه‌ ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م‌ رش‍ی‍دی‍ان‌. ت‍ه‍ران‌: ش‍رک‍ت‌ ان‍ت‍ش‍ارات‌ ع‍ل‍م‍ی‌ و ف‍ره‍ن‍گ‍ی‌‏‫، ۱۳۸۶
• اخلاق بدون هستی‌شناسی، هیلاری پاتنم؛ ترجمه مسعود علیا.تهران: انتشارات صراط‏‫٬ ۱۳۹۶
• پراگماتیسم: پرسشی گشوده، هیلاری پاتنم؛ ترجمه محمد اصغری. تهران:‌ ققنوس‏‫، ۱۳۹۵
• در مسیر پراگماتیسم، ویلارد ون اورمن کواین، دانلد دیویدسن، ریچارد رورتی؛ ترجمه‌ی مرتضی نوری. تهران: نشر مرکز‏‫، ‏‫۱۳۹۲
• فلسفه و آینه‌ی طبیعت، ریچارد رورتی ؛ ترجمه‌ی مرتضی نوری. تهران: نشر مرکز‏‫، ‏‏‏۱۳۹۰
• تجربه و طبیعت، جان دیویی ؛ [ ترجمه] یاسر پوراسماعیلی.تهران: بیدگل، ‏‫۱۴۰۰
• معنا، معرفت، دیگری در فلسفۀ دیویدسن؛ ترجمه و تألیف محمدرضا اسمخانی. تهران: ققنوس، 1395