توضیحات
حضوری / آنلاین / آفلاین
2 جلسه دوشنبهها 15 الی 19
ایدههای فروید و دانش روانکاوی اثری عمیق بر نظریههای انتقادی داشته است. طرح مفاهیمی همچون رانۀ مرگ و رانۀ زندگی مبنایی شد برای بازاندیشیِ ریشهای در فهم نسبت فرهنگ، تمدن و زندگی. آخرین آثار فروید درگیریِ مداومی است با ایدۀ حیات و مرگ یعنی مکانیسمهایی که جریان حیات را مسدود و معدوم میسازند. دفاع از زندگی چگونه ممکن است؟ این پرسش بنیادین، پرسشی عمیق در تاریخ اندیشه است و از دوران باستان تا کنون پاسخهایی داشته است. اما با مفهومپردازیهای روانکاوانه، فهم سلطه و ساختارهای تاریخی بازتولید کنندۀ آن، پیچیدگیهای بیشتری به خود گرفت. در زمانهای که بسیاری از جنبشها و انقلابها و ایدههایی (از چپ و راست) که مدعی رهایی بشر از چنگ سلطه بودند شکست خویش را آشکار میکردند، بازگشت به ناسازهای بنیادین در هستیِ بشری (نفْسِ چندپاره) حرکتی عمیقاً رادیکال بود که سنتزی نوپدید مجسوب میشد از الهیات، فلفسه، روانشناسی، زیستشناسی و… طرح پرسشی از درون و بیرون (نفس و عالَم) به صورت تؤمان. هرچقدر که بسیاری از نظریهها تنها بر شرایط عینی تأکید داشتهاند و بسیاری دیگر تنها در یک ذهنگرایی سنگر گرفتهاند، سنتز عین و ذهن برای فهم بن بستهای زندگی کاری است بس دشوار و ضروری برای دفاع از زندگی که متفکران بزرگی در این جهت تقلا کردهاند. اما درست در زمانهای قرار داریم که مدعاهای کر کنندۀ عبور از مفاهیمی همچون غریزه، طبیعت، جوهره و… هر چه بیشتر به سمت پستمدرن کردنِ نقد پیش میروند و منطق دفاع از زندگی، در کلیتش را، به مبارازت کورِ هویتی، واکنشگرایانه، نمادین و در یک کلام جزءگرایانه فرومیکاهند. در چنین بستری که پادکستی شدن، پست و کامنتی شدن، مناظره محور شدن، رسانهای شدن و در یک کلام بریده بریده شدن اندیشه به پر سروصداترین ژانر اندیشیدن بدل شده است بازگشتِ به خودِ متون و رویکردهایی که تمایزات بنیادینی همچون تمدن-غریزه، بدن-فرهنگ، گفتمان-ناگفتمان، ماده-ایده و… را از تحلیل کنار نگذاشتهاند ضرورتی جدی است. درست در زمانهای که داوری دربارۀ خوبی، حقیقت و زیبایی چنان غبارآلود شده است که گویی هیچ سنجهای برای تشخیص خوبی از بدی، زشتی از زیبایی و درست از غلط وجود ندارد، بازخوانی متونی که تلاش دارند، در چارجوب دفاع از حیات و کثریتهایش، مسئلۀ سلطه را آشکار و نقد کنند می تواند مفید باشد. رویکردهایی که فراتر از مناقشات رشتهای در حدفاصل فلسفه، جامعهشناسی، الهیات، هنر، روانشناسی و تاریخ جای میگیرند و به جای قطعه قطعه کردن رشتهها تلاش دارند به پرسش زندگی، انسان، تاریخ، سلطه، آزادی و رستگاری پاسخ دهند، بیش از هر زمان دیگری ضرورت علمی یافتهاند. بدیهی است که متون انتخاب شده تنها یک مسیر ممکن است و دهها و چه بسا صدها مسیر دیگر برای خوانش متونی وجود دارند که بتوانند به مسئلهای که ذکرش گذشت پاسخ دهند.
منابع اصلی
فروید، زیگموند (1383). تمدن و ملالتهایش. ترجمۀ محمد مبشری، نشر ماهی.
مارکوزه، هربرت (1402). اروس و تمدن. ترجمۀ امیرهوشنگ افتخاری راد. نشر چشمه.
Reich, W. (1970). The Mass Psychology of Fascism. Farrar, Straus & Giroux.
Brown, N. O. (1985). Life against death: The psychoanalytical meaning of history (Vol. 1). Wesleyan University Press.
منابع تکمیلی که بدانها اشاراتی خواهد شد
غزالی، محمدبن محمد (1393). احیاء علوم دین. ترجمۀ حسین خدیو جم، جلد سوم (ربع مهلکات)، انتشارات علمی و فرهنگی.
Sherratt, Y. (2002). Adorno’s positive dialectic. Cambridge University Press.
Pavón-Cuéllar, D. (2016). Marxism and psychoanalysis: In or against psychology?. Routledge.
Whitebook, J. (1996). Perversion and utopia: A study in psychoanalysis and critical theory. mit Press.
برنامه کلاس های آزاد آکادمی شمسه
جهت پرداخت از طریق پیپال (PayPal) لطفا به ایمیل آکادمی شمسه (academyehonarshamse@gmail.com) پیام ارسال بفرمایید.
نقد و بررسیها
هنوز بررسیای ثبت نشده است.