مدرسه تئاتر بینافرهنگی/
مقدمه
کارخانه هنر سعید اسدی عنوان گروهی هنری مستقل و خصوصی است که با شعار “گشودن فضای ناگشوده” و با راهبرد به کارگیری هسته‌ی هوشمند ایده پردازی، طراحی و راهبری بازوان توانمند اجرایی، در حوزه‌های پژوهش و آموزش هنر، تولید و توزیع آثار هنری و همچنین برندینگ و ریبرندینگ شخصی و گروهی هنرمندان و مارکتینگ (بازاریابی و ایجاد فرصت‌های اقتصادی) برای آثار هنری فعالیت می‌کند.
با این چشم انداز و رویه، کارخانه هنر سعید اسدی در همکاری و هم‌افزایی با موسسه‌ی آموزشی، پژوهشی و مطالعاتی با سابقه، کارآمد و خوشنام آکادمی شمسه نخستین دوره‌ی آموزشی و کاربردی تئاتر بینافرهنگی را تحت عنوان مدرسه تئاتر بینافرهنگی برگزار می‌کند. این برنامه آموزشی سرآغازی برای گشودن فضای تولید آثار بینافرهنگی و شکل دهی به تشکلی غیر دولتی با عنوان «انجمن تئاتر بینافرهنگی ایران» خواهد بود. منش این دوره مهارت و دانش‌افزایی کنشگران مولد در این روش تئاتری، تشویق به تشکل ائتلافی و تعاون در تولید هنری با همکاری بینافردی و تأکید بر رویکرد گفتمانی مرکز زدای مشوق بروز چندصدایی فرهنگی در آفرینش اثر هنری است.
بیانیه
هر آدمی بنا بر وابستگی به زیست‌بوم، جنسیت، نژاد، ملیت، قومیت، حرفه، صنف و گروه اجتماعیش، دریچه‌ای را به سوی فرهنگ‌هایی می‌گشاید تا منابعی سرشار از هر آنچه برای آفرینشی هنری نیاز است در اختیار آفرینشگر ان بگذارد؛ این اندوخته‌ها در فرایند آفریدن، هنگامی که با چشم اندازی روزآمد، ادارکی زیباشناختی و فن و مهارتی هنری درآمیزد آن چیزی را به جهان هنر می افزاید که هم برآمده از زیست-جهان‌های فرهنگی است و هم به شمایل زیباشناختی و هنری افق امروز آدمیان آراسته است.
آفرینش تئاتری به مثابه هنری جمعی، حاصل تبادل اراده، ذوق، فناوری و مهارت تمامی عاملان حاضر در آفریدن آن است و در این حاصل جمع، علاوه بر این عناصر یاد شده، هویت فرهنگی هرکدام از کنشگران در آفرینش تئاتری می تواند نقش مهمی در غنای هنر و ایجاد یک متن بینافرهنگی هنری داشته باشد. اغلب در جریان جاری آفرینش هنری، فرایند زدایش هویت فردی-فرهنگی از هر کدام از عاملان، با خنثی سازی (Neutralization) عاملیتِ متفاوت و متمایز فردی و فرهنگی ، به نفع مرکزیت بخشی (centralization) به یک روش یا فرهنگ غالب رخ می‌دهد و سپهر نشانه‌ای، پیکر فرهنگی، زبان و گویش، شیوه و روش و هر تفاوت و تمایزی با گفتمان مرکزیت یافته نفی و یا دست کم به حاشیه رانده می‌شود. تئاتر بینافرهنگی همچون فلسفه‌ی هنر بینافرهنگی در صدد مرکز زدایی از گفتمان معیار فرهنگی و فرصت سازی برای به صدا درآمدن تمامی فرهنگهای به حاشیه رانده شده ای است که می توانند در هم نشینی و درهم جوشی با یکدیگر جهانی چندصدایی و شکل‌های متنوعی از متن و اجرا را بیافرینند.
تئاتر بینافرهنگی
خط و ربط تئاتر بینافرهنگی در لابه لای تاریخ دیرین نمایشگری جستنی است، اما از نیمه‌ی سده‌ی بیستم میلادی تا به امروز موضوعی مسئله محور در تحولات رویکردی هنرهای نمایشی در جهان بوده است. به ویژه، در دنیای متمایل به جهانی سازی، در چالش‌های انتقادی عصر مدرن و رویارویی فرهنگ‌ها با مرکز گرایی و اروپامحوری رایج در پسا رنسانس و همچنین نقدهای پسااستعماری و جنسیتی نیمه‌ی دوم قرن بیستم این رویکرد به جایگزینی جدی برای بازنمایی فرهنگهای به حاشیه رانده در کشاکش با گفتمان قدرت مرکزیت یافته‌ی فرهنگ تئاتری شد.
ظهور ناخودآگاه و خودآگاه این رویکرد در تاریخ تئاتر نوین ایران نیز قابل جستجو و مشاهده است. اما در این تاریخ صد و اندی ساله برای تبدیل این رویکرد به جریانی موثر کوشش‌های اندک و نافرجامی به چشم می آید.
مدرسه تئاتر بینافرهنگی، کوششی است برای کشودن این فضای ناگشوده تا با ایجاد یک زیست بوم آفرینشگرانه جریان آگاهانه‌ای را در آموزش و پرورش مولدان این رویکرد تئاتری فراهم کند و در پیامد این پرورش، با این نگاه و روش، مولدان در مسیر آفرینش آثاری بینافرهنگی قرار بگیرند تا به واسطه و تسهیل‌گری کارخانه‌ی هنر سعید اسدی، تولیدات خود را در تور های اجرای تئاتر در شهرهای ایران و خارج از ایران به عرصه‌ی عمومی عرضه کنند، این فرایند ضمن افزایش اعتبار هنری و فکری به گروه‌های شکل یافته در این مسیر، فرصت‌های شغلی و اقتصادی در فعالیت حرفه‌ای هنر نمایش نیز خواهد بخشید.
تداوم این راه با پیوستن هنرمندان به این جریان فرهنگی و هنری، هسته و پایه‌ی تشکیل انجمنی را با عنوان تئاتر بینافرهنگی ایران شکل خواهد داد که اعضای آن را کنشگران حاضر در این دوره‌ی آموزشی همراه با هنرمندان مجرب دیگری که به این سویه از تئاتر علاقه مند باشند تشکیل خواهد داد. با قوام یافتن این انجمن و رسیدن آن به تعداد لازم برای ثبت قانونی با مشارکت و تعامل اعضای اولیه، اساس، ساختار ، قرار و قواعد مترتب بر ان نیز مدون و مصوب خواهد شد. پس از تشکیل اولین دوره از این فرایند آموزشی طی بیانیه‌ی دیگری ویژگی‌های این انجمن ارائه خواهد شد.
روشن است که با وجود تنوع پرشمار فرهنگی ( نژادی، جنسیتی، قومی، حرفه‌ای، صنفی و دیگر هویت‌های فرهنگی ممکن) در ایران، هر کدام از علاقه مندان به حضور در فرایند یادگیری و آفرینش تئاتر بینافرهنگی را همچون شرایط امکانی برای غنای این رویکرد تئاتری معرفی می کند و ایشان را بر خلاف رویه‌ی معمول و غالب آفرینش تئاتری، که عاملان را پیرامون یک فکر ، ذائقه یا فرهنگ مسلط به کار می‌گیرد عمل خواهد کرد، همه‌ی فرهنگهای حاضر با عاملیت آگاهانه‌ی هنرمندان در کهکشانی پویا، با در هم‌جوشی و همنشینی فرصت بروز و نمودی خلاقانه پیدا می کنند. بنابر این، در گستره سرزمینی ایرانِ فرهنگی، هر عامل هنری با هر فرهنگی مخاطب این برنامه‌ی آموزشی است و به راستی افزایش تنوع فرهنگی در شرکت کنندگان در این دوره، به شکلی تصاعدی توان و فرصت این جریان را افزایش خواهد داد. اگرچه در وهله‌ی نخست حوزه‌های فرهنگی درون سرزمینی ایران مورد توجه قرار می‌گیرد، اما در وهله‌ی بعد انجمن تئاتر بینافرهنگی ایران فرصت های مجاورت و همنشینی با فرهنگهای فرا سرزمینی ایران را فراهم خواهد ساخت.
برنامه‌ی آموزشی مدرسه‌ی تئاتر بینافرهنگی
برنامه‌ی آموزشی مدرسه‌ی تئاتر بینافرهنگی، در گفتگویی درزمانی، خود را به پیشنه و نظریه های تاریخی تئاتر بینافرهنگی در جهان و ایران پیوند می زند و با معرفی شیوه‌ها و جهان‌های ممکن تولید تئاتر بینافرهنگی و تحلیل و نقد نمونه‌ای موجود و تاریخی این گونه از متون و اجراها شرکت کنندگان را در مسیر آفرینش تئاتری با این رویکرد قرار می‌دهد.
در این مسیر نظریه‌های مکمل فلسفی، زیباشناختی و فرهنگی را برای غنای بیشتر شرکت کنندگان در دوره را ارائه می‌دهد، علاوه بر این در ساحت عملی، کارگاه های مهارتی چهارگانه‌ای (تولید متن نمایشی، کارگردانی، بازیگری و طراحی صحنه و فضای بینافرهنگی) در چهار ترم متوالی پیش بینی شده تا نتایج نظری دروس در مهارت افزایی کاربردی و عملی کنشگران تئاتر بینافرهنگی تقویت و به عرصه‌ی ظهور و بروز اجرایی نزدیک شود.
در هر ترم اتاق چند صدایی تعبیه شده تا تمامی شرکت کنندگان با حضور و میانچی‌گری یک تسهیلگر مجرب با هویت های فرهنگی خود در مجاورت یکدیگر قرار گیرند و فرصت‌های عملی-پژوهشی برای تولید ایده‌های آفرینش آثار تئاتری بینافرهنگی فراهم شود. در کنار این موضوعات مباحثی مرتبط با مدیرت منابع انسانی و اقتصادی تئاتر از جمله امکانات فرصت آفرین اقتصادی و بازاریابی ملی و بین المللی و چگونگی مدیریت ائتلافی و تولید تعاونی آثار نمایشی نیز کنجانده شده است. افزون بر این در هر ترم با تلاش کارخانه هنر ، فرصت ملاقات آنلاین با یک متخصص بین المللی مجرب و آگاه در این حوزه فراهم می‌شود تا افق‌های دیگری از این رویکرد تئاتری پیش روی ما گشوده شود.در پایان هر ترم، در فضایی صمیمانه، یک سمپوزیوم حضوری با تمامی شرکت کنندگان برای شکل‌گیری هسته‌ی گروه‌ها و شبکه‌ای حرفه‌ای از کنشگران تئاتر بینافرهنگی برگزار خواهد شد.
مدرسه تئاتر بینافرهنگی رویکرد خود را بر “مرکز‌زدایی“، “تفکر انتقادی” ، “تحلیل انتقادی گفتمان” و اهمیت دادن به “هوش‌های چندگانه“ی هاوارد گاردنر قرار داده است. همکاری گروهی، کنش تعاملی، نفی تک صدایی و بروز چندصدایی و نقد بینا گفتمانی اساس روش تدریس در کلاس‌ها و تسهیل‌گری در کارگاه های آموزشی خواهد بود.
هر ترم یک فصل از سال را در بر خواهد گرفت و هر در س و کارگاه در دوازده جلسه دو تا چهار ساعته برگزار خواهد شد. دروس نظری دو ساعته، کارگاه‌های مهارتی سه ساعته و اتاق چند صدایی چهار ساعته خواهد بود. برای تسهیل در شرکت علاقه‌مندان در جای جای ایران، دوره به صورت آنلاین و حضوری برگزار خواهد شد و همه شرکت کنندگان در پایان دوره در سمپوزیومی دو روزه، به صورت حضوری همنشینی خواهند داشت.
دوره‌ی اول مدرسه تئاتر بینا فرهنگی در تابستان 1402 با همکاری آکادمی شمسه و کارخانه هنر سعید اسدی آغاز خواهد شد. در سال جاری سه ترم تابستانه، پاییزه و زمستانه شرکت کنندگان را به آستانه‌ی شکل دادن به هسته های ائتلافی گروه‌ای مولد هدایت خواهند کرد و در ترم بهاره‌ی این دوره از مدرسه در سال 1403، جلسه‌ی پیش درآمد شکل گیری «انجمن تئاتر بینافرهنگی» ایران برگزار خواهد شد تا طلیعه‌ای برای زایش این انجمن برای حضور حرفه‌ای در تولید تئاتر باشد.